90 miljoen euro onderzoeksgeld herverdeeld

In zijn vandaag gepubliceerde ‘strategische agenda’ zet staatssecretaris Halbe Zijlstra uiteen welke kant het volgens hem op moet met het wetenschappelijk onderzoek. Zijn voornaamste doelstellingen waren al bekend: hij wil dat universiteiten beter gaan presteren door zich verregaand te specialiseren. Ze moeten bovendien beter met het bedrijfsleven gaan samenwerken. 
Veel wil hij aan de universiteiten zelf overlaten: die moeten onderling uitvechten wat hun sterke en zwakke kanten zijn en dan samen afspraken maken over hun ‘profiel’.

Geld naar ict-onderzoekinfrastructuur
Binnen een jaar verwacht Zijlstra een voorstel op zijn bureau voor de verdere profilering van het onderzoek. Uiterlijk in 2015 zouden de plannen in werking moeten treden. Ook wil Zijlstra dat de wetenschappelijke instituten van KNAW en NWO meer met universiteiten gaan samenwerken.
Maar zelf doet de staatssecretaris ook iets, want hij herverdeelt zeventig miljoen onderzoeksgeld van universiteiten en hogescholen (eerste geldstroom) en twintig miljoen euro die NWO jaarlijks toekent (tweede geldstroom).
Ruim een derde van dat bedrag, 36 miljoen, gaat als extra investering naar grote onderzoeksfaciliteiten. Die zorgen volgens Zijlstra voor een concentratie van topwetenschappers en hot spots voor bedrijvigheid en talent.
Vijftien miljoen van dat bedrag wordt gestoken in de voor de wetenschap ‘cruciale’ ict-onderzoeksinfrastructuur. De middelen zijn bedoeld voor netwerken, high performance computing, visualisatie, grids, geavanceerde dataopslag en voorzieningen voor e-science. Ze zullen via onderzoeksfinancier NWO worden ingezet.

Economische winst van onderzoek
Jaarlijks zeventien miljoen euro extra besteedt het kabinet aan de alfa- en gammawetenschappen, waar de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek moet worden verbeterd, en vijf miljoen aan de kleinschalige geesteswetenschappen.
Ook natuur- en scheikunde krijgen extra geld: twintig miljoen om het onderzoek te versterken. Het is echter de vraag of de wetenschap in deze domeinen er uiteindelijk financieel op vooruit gaat. Zijlstra heeft immers niet gezegd waar de universiteiten op moeten bezuinigen. 
Zijlstra hecht veel waarde aan de economische winst van wetenschappelijk onderzoek. Universiteiten moeten meer op ‘valorisatie’ inzetten. Stichting STW, financier voor toegepast onderzoek, krijgt er tien miljoen euro bij. Ook trekt hij twintig miljoen euro extra uit voor toponderzoeksscholen, voor zover ze zich richten op de negen ‘topsectoren’ waarin de Nederlandse kenniseconomie moet uitblinken, waaronder water, chemie, levenswetenschappen en hightech.

Geen hoge vlucht
Het praktijkgerichte onderzoek aan hogescholen zal geen hoge vlucht nemen onder dit kabinet. Zijlstra trekt hier slechts twee miljoen euro extra voor uit. Hij benadrukt allereerst het belang van het hbo-onderzoek voor de kwaliteit van het onderwijs.
Verder prijst hij de hogescholen omdat ze vaak de schakel vormen tussen bedrijfsleven en wetenschap. Hij moedigt de hogescholen aan om zich op de negen topsectoren te richten en wil de RAAK-gelden (subsidies voor de samenwerking tussen hbo en het midden- en kleinbedrijf) een ‘meer structurele positie’ geven.
Erg enthousiast klinkt Zijlstra nog niet: er moet volgens hem meer aandacht komen voor de kwaliteitsbewaking van het onderzoek.

Een vriend van mij is directeur van een hip mediabureau, of nee, dat is een pleonasme. Zo’n bedrijf met een glanzendgroene ijskast, een watertank, biologische sapjes en oranje meubilair. Veel van zijn medewerkers (hij spreekt liever van ondergeschikten) hadden last van nek en schouders. Hij heeft één kantoortje opgeofferd. Daar zit nu een paar maal per week een masseur in, een zzp’er die daar op eigen risico praktijk houdt. De baas betaalt de helft en de andere helft betaalt de medewerker die een half uur of een uur massage boekt. Sinds de masseur zijn entree heeft gemaakt, is de productie omhoog gegaan en het ziekteverzuim omlaag. De werknemers voelen zich vertroeteld. En wat kost het de werkgever? Een kantoortje dat toch leegstond en dertig euro per geboekt massage-uur.

Waar ik echt heel blij van zou worden is een TU-zwembad. Hoe anders ziet de werkdag eruit als je tussen de middag drie kwartier baantjes kunt trekken. Het liefst in de open lucht. Buiten de zwemuren mag het bad gebruikt worden voor proefjes met de Superboot (volgende project van Wubbo Ockels?); een speedboat op zonnecellen of proeven met golven, dijken en terpen.

Maar om te beginnen moet er goede koffie komen. Wat er bij de faculteit TBM uit de DE-automaat stroomt, heeft meer weg van hete beits dan van koffie. Steeds meer collega’s slepen met thermoskannen. Lauwe koffie van thuis is beter dan wat de automaat uitspuugt.

En nu niet als een kille rekenmeester analyseren, want deze suggesties lijken weliswaar extra uitgaven te zijn, maar het zullen investeringen blijken.