Hoe kun je de CO2-voetafdruk van een promotie verkleinen?

‘Beste TU Delta’ schreef promovenda ir. Jonna Bouwknegt, ‘ik ga in maart mijn proefschrift (faculteit TNW, sectie industriële microbiologie) verdedigen. Tijdens de voorbereidingen kwam ik erachter dat er veel aspecten aan de ceremonie vastzitten die een enorme (wat mij betreft onnodige) footprint hebben. Hierbij kun je denken aan het invliegen van commissieleden en drukken en versturen van bijna 200 proefschriften (die hoogst waarschijnlijk na 1 keer lezen weg worden gegooid).’

Ze heeft er wat aan gerekend, vertelt ze later. Er werken zo’n 2.800 promovendi aan de TU Delft, dus reken op 700 promoties per jaar. Als ieder van hen één persoon laat overvliegen vanuit de Verenigde Staten (of China) dan levert dat jaarlijks 25.000 ton CO₂-uitstoot op. Ter compensatie zou je veertig bomen per ton CO₂ moeten planten. Voor de TU alleen betekent dat 1 miljoen bomen per jaar, terwijl vorig jaar in heel Nederland 1,6 miljoen bomen zijn geplant. “Mensen zien hun eigen impact niet, maar de TU kan wel impact maken”, aldus Bouwknegt, die ervoor pleit om het reizen van commissieleden te beperken.

Een andere ingeburgerde verkwisting is de stapel proefschriften. Daarvan worden er zo’n 200 gedrukt en een groot aantal verstuurd. Bouwknegt is zo realistisch te veronderstellen dat merendeel uiteindelijk wordt weggegooid. Na een eigen inventarisatie van de commissieleden en belangstellenden komt ze op dertig boekjes. In navolging van een collega vraagt Bouwknegt aan ontvangers of ze fysiek een boekje willen ontvangen of dat een pdf ook voldoet. Die benadering begint steun te krijgen binnen haar sectie, merkt ze.

^{Promovenda Jonna Bouwknegt is even terug in het lab. (Foto: Jos Wassink)}

Stelling 1 uit het proefschrift van Jonna Bouwknegt:

Procedures in verband met proefschriften en promotieplechtigheden aan de TU Delft moeten grondig worden geanalyseerd op hun koolstofvoetafdruk en, waar nodig, worden aangepast om de duurzaamheid te verbeteren.

Hybride promoties
Prof.dr.ir. Bart van Arem is Pro Vice Rector for Doctoral Affairs. Hij vertegenwoordigt als vice-voorzitter van het College voor Promoties (CvP) de rector magnificus bij promotiezaken. Van Arem wijst op de hybride promotie die onder druk van corona is ontwikkeld. Daarbij waren aanwezig: de promovendus met paranimfen, een voorzitter en maximaal drie leden van de promotiecommissie waarvan er minstens één niet een begeleider is. Dat gold totdat de huidige lockdown dwong tot afschalen, maar dat terzijde.

Drie camera’s en drie schermen verzorgden de verbindingen met commissieleden elders. “Je moet een beetje rekening houden met de tijdsverschillen. Als er leden uit China bij zijn, plannen we de promotie vroeg in de ochtend, en voor Amerika juist laat in de middag”, legt Van Arem uit.

^{Onder druk van de coronarestricties werd de hybride promotie ontwikkeld met commissieleden op afstand. (Foto: Bart van Arem)}

Door de opgedane ervaring met hybride promoties is het invliegen van commissieleden ter discussie komen te staan. Die tijd is voorbij, zegt Van Arem. “Er moeten meerdere redenen zijn om te reizen dan alleen een promotie bijwonen. Ik vind dat er een zinvol verblijf van enkele weken moet zijn om zo’n reis te rechtvaardigen.”

Maar er is ook een keerzijde, heeft Van Arem gemerkt. De kwaliteit van het spel tussen oppositie en verdediging – essentieel voor de maturiteit van de onderzoeker – is online minder. De lichaamstaal, de interactie en de kracht komen minder over via een beeldscherm. Daarom heeft het CvP er in de situatie vlak voor de huidige lockdown voor gekozen om in elk geval één opponent fysiek aanwezig te laten zijn.

Over de proefschriften zegt hij: “De exemplaren die standaard naar de bibliotheek en naar Delta gingen, zijn al vervangen door pdf’s. Ik denk ook dat het aantal gedrukte exemplaren aanzienlijk teruggebracht kan worden, maar de optie voor een gedrukt exemplaar moet wel blijven. Ik vind het zelf prettiger om van papier te lezen.”

Op het voorstel van Bouwknegt om mensen primair een pdf aan te bieden en een gedrukt exemplaar als keuzemogelijkheid reageert hij voorzichtig. “Ik sta helemaal achter het streven naar meer duurzaamheid, maar we zullen dit binnen het CvP zorgvuldig bespreken, ook gelet op de wet- en regelgeving op het gebied van promoties.”

Zijn afsluiting is concreet: “Ik wil Jonna graag uitnodigen om haar ideeën te presenteren in het College voor Promoties.”

Bouwknegts voorstellen

• Commissieleden buiten Europa alleen online aanwezig
• Commissieleden buiten Nederland maar in Europa: maximaal 1 fysiek aanwezig
• Proefschriften standaard als pdf aanbieden, gedrukt op verzoek

^{Aan het einde van de promotie blijft de jonge doctor vaak achter met een stapel proefschriften waar niemand op zit te wachten. Maar weggooien is ook jammer. Bewaren dus nog maar even. Tot de volgende verhuizing. (Foto: Marjolein van der Veldt)}