KNAW wil Israël uit Europees onderzoeksprogramma

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) is een genootschap van topwetenschappers en noemt zichzelf “het forum, de stem en het geweten” van de Nederlandse wetenschap. Vorige week heeft het zevenkoppige bestuur een verklaring over Israël en Gaza op de website gezet. Aan het hoofd van dat bestuur staat de Delftse hoogleraar bionanoscience Marileen Dogterom.

Scholasticide

De bestuurders wijzen niet alleen op de tienduizenden burgerdoden, de hongersnood en de blokkades van humanitaire hulp, maar ook op de systematische vernietiging van ziekenhuizen, universiteiten en scholen in Gaza. Er is sprake van ‘scholasticide’, zegt de KNAW.

Onderzoekers van KNAW-instituut NIOD (voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies) stellen bovendien dat er sprake is van genocidaal geweld door Israël in Gaza. De KNAW verwijst ook naar de Association of Genocide Scholars. Die publiceerde op 1 september 2025 een resolutie waarin staat dat ‘het beleid en de acties van Israël in Gaza voldoen aan de wettelijke definitie van genocide’.

Dat laatste woord neemt het KNAW-bestuur niet in de mond. Het schrijft: “Nu de wetenschappelijke consensus over het genocidaal karakter van het geweld door Israël toeneemt, roept het KNAW-bestuur de minister van OCW op om zich actief in te zetten voor het opschorten van de deelname van Israël binnen het Europese Horizon programma voor wetenschappelijke samenwerking.”

Horizon

De Europese Commissie heeft voorgesteld om de samenwerking tussen Israël en de European Innovation Council (EIC) op te schorten. Deze innovatieraad is een onderdeel van het onderzoeksprogramma Horizon Europe. Bij andere onderdelen, zoals de Europese onderzoeksraad ERC, zou Israël dus welkom blijven.

Het Nederlandse kabinet steunt dit voorstel, heeft de nieuwe demissionair minister van Buitenlandse Zaken David van Weel dinsdag aan de Tweede Kamer gemeld. Maar volgens hem is er onder de lidstaten nog geen meerderheid. “Om tot opschorting over te gaan is momenteel onvoldoende steun.”

Autonomie

En binnen Nederland? Gouke Moes, de nieuwe demissionaire minister van OCW, wil zich liever niet bemoeien met de samenwerking van universiteiten met Israëlische instellingen, bleek gisteren uit een debat over academische vrijheid.

Net als zijn voorgangers wil Moes de beoordeling van zulke samenwerking aan de universiteiten en hogescholen zelf overlaten. Protesten tegen zulke samenwerking wil hij overigens ook niet smoren.

Moes is de opvolger van NSC-minister Eppo Bruins, die 22 augustus opstapte in het kielzog van NSC-minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken). Veldkamp kreeg naar eigen zeggen te weinig steun voor aanvullende maatregelen tegen Israël.

HOP, Bas Belleman