Hans Nagtegaal is al vanaf zijn twintigste verslaafd aan alles wat met genealogie, het zoeken naar het voorgeslacht, te maken heeft. De hardware-systeemontwerper bij Technische Natuurkunde richtte lang geleden de Genealogische Vereniging Prometheus op en wijdt veel tijd aan het verenigingstijdschrift ‘Kronieken’.
Share
Het zijn vooral de persoonlijke geschiedenissen van verre voorvaderen, die Nagtegaal interesseren. De laatste jaren is Nagtegaal in de ban geraakt van wapenschilden. Hij schreef een uniek computerprogramma waarmee hij binnen enkele minuten een afdruk van een wapen kan maken.
Heraldiek is de wetenschappelijke benaming voor de studie van wapenschilden. En aan heraldiek heeft Nagtegaal zijn hart verpand. Mogen wapenschilden vandaag de dag hun betekenis hebben verloren, eens was er een tijd dat deze wapens wel degelijk een belangrijke functie vervulden.
,,In de middeleeuwen”, vertelt Nagtegaal, ,,had iedere schout, zeg maar de officier van justitie, en schepen, de rechter, een eigen wapenzegel waarmee hij naast zijn handtekening officiële documenten ondertekende. Dit zegel droegen ze aan een koord om hun nek. Iedere stad had een officieel wapenboek waarin alle wapens beschreven stonden. Zo kon nagegaan worden of een document echt door de betreffende persoon ondertekend was. Wanneer iemand overleed, werd zijn zegel kapotgeslagen.”
Nagtegaal toont een moderne reproduktie van het wapenboek van Alkmaar en laat zien dat alle personen, ook al kwamen ze uit dezelfde familie, een ander wapen hadden. ,,Veel mensen hebben het tegenwoordig over ‘ons familiewapen’, dat betekent dat die mensen nooit gezocht hebben. Later, wanneer de wapens hun functie verliezen, zie je soms wel dat familieleden hetzelfde wapen hebben. De wapenvoering was toen echter meer een statussymbool of modeverschijnsel geworden. In de Franse tijd is het gebruik van wapens afgeschaft.”
Icoon
Wanneer je tot voor kort het wapen van één van je voorvaderen wilde laten tekenen, was je volgens Nagtegaal vaak drie- tot vierhonderd gulden kwijt. Tot voor kort, want Nagtegaal heeft samen met Prometheusvriend Cor Hello een methode ontwikkeld waarmee het allemaal ,,binnen een paar minuten lukt, en voor maar een paar gulden.” Nagtegaal heeft namelijk de meeste objecten die op wapens voorkomen, hij noemt ze ‘iconen’ of ‘stukken’, één voor één nagetekend en vervolgens ingescand. Een bestand van honderden iconen was het resultaat. ,,De iconen uit de wapenboeken zijn vaak lelijk. Ik heb het voordeel dat ik gewoon de mooisten uitzoek en die nateken.” Voor een reproduktie hoeft hij nu slechts de juiste iconen in zijn bestand te zoeken, ze op de juiste plaats in het schild te zetten en de goede kleuren te kiezen, en ze vervolgens met een paintjet-printer in kleur af te drukken.
Nagtegaal heeft er drie jaar aan gewerkt. ,,Allereerst hebben we een onderzoek verricht welk tekenprogramma geschikt was voor onze doeleinden. Van de twintig die we bekeken, bleek slechts één te voldoen. Er zijn maar weinig mensen die kunnen wat wij gedaan hebben, want je moet er ten eerste goed voor kunnen tekenen, ten tweede moet je met computerprogramma’s overweg kunnen en je moet ook nog eens beschikken over een goede kennis van de heraldiek. Wij kunnen nu iets wat niemand anders kan.”
Nagtegaal zegt op deze wijze ongeveer 75 procent van de wapens te kunnnen reproduceren, voor de overigen moet hij eerst een nieuw icoon natekenen. Commerciële exploitatie van het programma ligt niet in Nagtegaals bedoeling; grotere bekendheid van Prometheus en het blad Kronieken waarin veel wapens worden afgedrukt, gaan hem meer aan het hart.
Ongelukkig kind
Zijn enthousiasme voor de wapenschilden zou bijna doen vergeten dat Nagtegaals oorspronkelijke interesse alleen de genealogie betrof. ,,Je bent met een stuk geschiedenis bezig”, drukt Nagtegaal zijn drijfveren uit, ,,je stuit op verrassende verhalen, op leed, op vreemde testamenten. Het maakt me dan ook niet zoveel uit of ik iets over mijn eigen voorouders te weten kom, of over anderen. Eén van de doelstellingen van onze vereniging is om in ons onderzoek verder te kijken dan de doop-, trouw- en begraafregisters. Er zijn veel meer bronnen, belastingkohiers bijvoorbeeld, of crimineelboeken.”
,,Eén van de meest tragische verhalen die ik ben tegengekomen is het verhaal over een schepen uit Benschop die veel geld had en een grote boerderij, maar ook een ongelukkig kind. In zijn testament zette hij dat zijn overige kinderen hun deel van de erfenis pas zouden krijgen wanneer het ongelukkige kind zou overlijden. Wilden ze recht blijven hebben op hun deel, dan moesten ze op de boerderij blijven werken en mochten ze niet trouwen. Wat gebeurt er: het kind wordt vijftig. In het huwelijksregister zie je dat de overige kinderen dan pas allemaal trouwen. Maar vind op je vijftigste nog maar eens een vruchtbare vrouw. Veel nageslacht is er dan ook niet meer voortgekomen. Omdat ze niet aan het kapitaal van hun vader mochten komen, hadden ze zich flink in de schulden gestoken. De boerderij wordt verkocht, en blijkt net genoeg op te leveren om die schulden af te kunnen betalen. Tragisch allemaal.”
Verkeerde vader
Nagtegaals interesse voor de genealogie begon al vroeg. ,,Op mijn twintigste begon ik mij af te vragen waar de naam Nagtegaal vandaan kwam. Er bestond zo’n fabeltje dat Napoleon de namen had ingesteld, ik was er al gauw achter dat dat niet waar was.” De genealogie liet Nagtegaal niet meer los, en 22 jaar geleden richtte hij de Genealogische Vereniging van Prometheus op. ,,Tot 1989 was ik voorzitter, nu doe ik alleen nog maar publicaties. De vereniging heeft op het moment ongeveer honderd TU-leden en vierhonderd donateurs uit de rest van het land. Ze zeggen wel dat ik de motor van de verenigingben, maar ik word gesteund door een heel team van mensen van wie er zelfs enkelen half beroepsmatig aan genealogie doen. De vereniging geeft een tijdschrift uit, boeken en organiseert af en toe lezingen.”
Genealogie is populair in Nederland, Nagtegaal schat dat er veertig- tot vijftigduizend mensen zijn die bezig zijn met hun eigen stamboom. Wanneer Nagtegaal het land intrekt om archieven af te struinen, doet hij dat daarom liever niet in het weekeinde vanwege de enorme drukte. Het gaat bij het naspeuren volgens Nagtegaal vooral om kennis, je moet weten waar je moet zoeken. ,,Iets waar een ander misschien een half jaar naar zoekt, vind ik in een avond. Je moet ook goed uitkijken dat je niet op verkeerde informatie stuit.”
,,Neem het volgende verhaal. Een man trekt met Napoleon mee naar het oosten, en komt niet terug, vermoedelijk gesneuveld bij Leipzig ofzo. Maar er komt nooit bericht van zijn overlijden. Zijn vrouw vindt na vijftien jaar een nieuwe man, en zij verzoeken meerdere malen om te mogen trouwen. Telkens wordt het afgewezen, omdat er geen bewijs is dat haar echtgenoot is overleden. Ze krijgen kinderen, maar die worden in het geboortenregister officieel op naam gezet van die eerste man. Wanneer je nu gaat terugzoeken, moet je dus goed uitkijken dat je niet op de verkeerde vader doorzoekt.”
Nagtegaal: ,,Een man trekt met Napoleon mee naar het oosten …”
Hans Nagtegaal is al vanaf zijn twintigste verslaafd aan alles wat met genealogie, het zoeken naar het voorgeslacht, te maken heeft. De hardware-systeemontwerper bij Technische Natuurkunde richtte lang geleden de Genealogische Vereniging Prometheus op en wijdt veel tijd aan het verenigingstijdschrift ‘Kronieken’. Het zijn vooral de persoonlijke geschiedenissen van verre voorvaderen, die Nagtegaal interesseren. De laatste jaren is Nagtegaal in de ban geraakt van wapenschilden. Hij schreef een uniek computerprogramma waarmee hij binnen enkele minuten een afdruk van een wapen kan maken.
Heraldiek is de wetenschappelijke benaming voor de studie van wapenschilden. En aan heraldiek heeft Nagtegaal zijn hart verpand. Mogen wapenschilden vandaag de dag hun betekenis hebben verloren, eens was er een tijd dat deze wapens wel degelijk een belangrijke functie vervulden.
,,In de middeleeuwen”, vertelt Nagtegaal, ,,had iedere schout, zeg maar de officier van justitie, en schepen, de rechter, een eigen wapenzegel waarmee hij naast zijn handtekening officiële documenten ondertekende. Dit zegel droegen ze aan een koord om hun nek. Iedere stad had een officieel wapenboek waarin alle wapens beschreven stonden. Zo kon nagegaan worden of een document echt door de betreffende persoon ondertekend was. Wanneer iemand overleed, werd zijn zegel kapotgeslagen.”
Nagtegaal toont een moderne reproduktie van het wapenboek van Alkmaar en laat zien dat alle personen, ook al kwamen ze uit dezelfde familie, een ander wapen hadden. ,,Veel mensen hebben het tegenwoordig over ‘ons familiewapen’, dat betekent dat die mensen nooit gezocht hebben. Later, wanneer de wapens hun functie verliezen, zie je soms wel dat familieleden hetzelfde wapen hebben. De wapenvoering was toen echter meer een statussymbool of modeverschijnsel geworden. In de Franse tijd is het gebruik van wapens afgeschaft.”
Icoon
Wanneer je tot voor kort het wapen van één van je voorvaderen wilde laten tekenen, was je volgens Nagtegaal vaak drie- tot vierhonderd gulden kwijt. Tot voor kort, want Nagtegaal heeft samen met Prometheusvriend Cor Hello een methode ontwikkeld waarmee het allemaal ,,binnen een paar minuten lukt, en voor maar een paar gulden.” Nagtegaal heeft namelijk de meeste objecten die op wapens voorkomen, hij noemt ze ‘iconen’ of ‘stukken’, één voor één nagetekend en vervolgens ingescand. Een bestand van honderden iconen was het resultaat. ,,De iconen uit de wapenboeken zijn vaak lelijk. Ik heb het voordeel dat ik gewoon de mooisten uitzoek en die nateken.” Voor een reproduktie hoeft hij nu slechts de juiste iconen in zijn bestand te zoeken, ze op de juiste plaats in het schild te zetten en de goede kleuren te kiezen, en ze vervolgens met een paintjet-printer in kleur af te drukken.
Nagtegaal heeft er drie jaar aan gewerkt. ,,Allereerst hebben we een onderzoek verricht welk tekenprogramma geschikt was voor onze doeleinden. Van de twintig die we bekeken, bleek slechts één te voldoen. Er zijn maar weinig mensen die kunnen wat wij gedaan hebben, want je moet er ten eerste goed voor kunnen tekenen, ten tweede moet je met computerprogramma’s overweg kunnen en je moet ook nog eens beschikken over een goede kennis van de heraldiek. Wij kunnen nu iets wat niemand anders kan.”
Nagtegaal zegt op deze wijze ongeveer 75 procent van de wapens te kunnnen reproduceren, voor de overigen moet hij eerst een nieuw icoon natekenen. Commerciële exploitatie van het programma ligt niet in Nagtegaals bedoeling; grotere bekendheid van Prometheus en het blad Kronieken waarin veel wapens worden afgedrukt, gaan hem meer aan het hart.
Ongelukkig kind
Zijn enthousiasme voor de wapenschilden zou bijna doen vergeten dat Nagtegaals oorspronkelijke interesse alleen de genealogie betrof. ,,Je bent met een stuk geschiedenis bezig”, drukt Nagtegaal zijn drijfveren uit, ,,je stuit op verrassende verhalen, op leed, op vreemde testamenten. Het maakt me dan ook niet zoveel uit of ik iets over mijn eigen voorouders te weten kom, of over anderen. Eén van de doelstellingen van onze vereniging is om in ons onderzoek verder te kijken dan de doop-, trouw- en begraafregisters. Er zijn veel meer bronnen, belastingkohiers bijvoorbeeld, of crimineelboeken.”
,,Eén van de meest tragische verhalen die ik ben tegengekomen is het verhaal over een schepen uit Benschop die veel geld had en een grote boerderij, maar ook een ongelukkig kind. In zijn testament zette hij dat zijn overige kinderen hun deel van de erfenis pas zouden krijgen wanneer het ongelukkige kind zou overlijden. Wilden ze recht blijven hebben op hun deel, dan moesten ze op de boerderij blijven werken en mochten ze niet trouwen. Wat gebeurt er: het kind wordt vijftig. In het huwelijksregister zie je dat de overige kinderen dan pas allemaal trouwen. Maar vind op je vijftigste nog maar eens een vruchtbare vrouw. Veel nageslacht is er dan ook niet meer voortgekomen. Omdat ze niet aan het kapitaal van hun vader mochten komen, hadden ze zich flink in de schulden gestoken. De boerderij wordt verkocht, en blijkt net genoeg op te leveren om die schulden af te kunnen betalen. Tragisch allemaal.”
Verkeerde vader
Nagtegaals interesse voor de genealogie begon al vroeg. ,,Op mijn twintigste begon ik mij af te vragen waar de naam Nagtegaal vandaan kwam. Er bestond zo’n fabeltje dat Napoleon de namen had ingesteld, ik was er al gauw achter dat dat niet waar was.” De genealogie liet Nagtegaal niet meer los, en 22 jaar geleden richtte hij de Genealogische Vereniging van Prometheus op. ,,Tot 1989 was ik voorzitter, nu doe ik alleen nog maar publicaties. De vereniging heeft op het moment ongeveer honderd TU-leden en vierhonderd donateurs uit de rest van het land. Ze zeggen wel dat ik de motor van de verenigingben, maar ik word gesteund door een heel team van mensen van wie er zelfs enkelen half beroepsmatig aan genealogie doen. De vereniging geeft een tijdschrift uit, boeken en organiseert af en toe lezingen.”
Genealogie is populair in Nederland, Nagtegaal schat dat er veertig- tot vijftigduizend mensen zijn die bezig zijn met hun eigen stamboom. Wanneer Nagtegaal het land intrekt om archieven af te struinen, doet hij dat daarom liever niet in het weekeinde vanwege de enorme drukte. Het gaat bij het naspeuren volgens Nagtegaal vooral om kennis, je moet weten waar je moet zoeken. ,,Iets waar een ander misschien een half jaar naar zoekt, vind ik in een avond. Je moet ook goed uitkijken dat je niet op verkeerde informatie stuit.”
,,Neem het volgende verhaal. Een man trekt met Napoleon mee naar het oosten, en komt niet terug, vermoedelijk gesneuveld bij Leipzig ofzo. Maar er komt nooit bericht van zijn overlijden. Zijn vrouw vindt na vijftien jaar een nieuwe man, en zij verzoeken meerdere malen om te mogen trouwen. Telkens wordt het afgewezen, omdat er geen bewijs is dat haar echtgenoot is overleden. Ze krijgen kinderen, maar die worden in het geboortenregister officieel op naam gezet van die eerste man. Wanneer je nu gaat terugzoeken, moet je dus goed uitkijken dat je niet op de verkeerde vader doorzoekt.”
Nagtegaal: ,,Een man trekt met Napoleon mee naar het oosten …”
Comments are closed.