‘We kunnen veel meer delen’

Hoe kom je als onderzoeker op het TEDx-podium terecht?

“Vorig jaar zocht de organisatie sprekers voor het TEDxDelft-event en ik zag daar een mogelijkheid in om mijn idee verder over te brengen. De organisator vond mijn pitch erg leuk en benaderde mij voor de TEDxDelftSalon.”

Je praatje ging over high impact

science. Geef eens een voorbeeld?

“High impact science is wetenschap die verschijnt in toptijdschriften als Science en Nature.”

Is de evolutietheorie een voorbeeld?

“Ja, en Galilei met zijn heliocentrische wereldbeeld of Newton met zijn zwaartekracht. Honderd jaar geleden was quantummechanica ook high impact science. Nu zijn dat in mijn vakgebied topologische quantumcomputers (een praktisch bruikbare quantumcomputer, red.). Daarover wordt al decennia gepubliceerd, maar niemand heeft de werking nog kunnen demonstreren. High impact science helpt het onderzoek in een bepaald vakgebied verder, of doet het van koers veranderen. Wat ik wilde vertellen in mijn praatje is dat het daarnaast ook een effect op anderen heeft.”

Je vertelde dat het je geweldig leek om wetenschapper te zijn, maar ook dat de praktijk vooral bestaat uit publiceren. Was dat een teleurstelling?

“Ik vertelde het als contrast. Ik dacht dat wetenschap iets was als de transistor uitvinden – iets dat enorme maatschappelijke gevolgen heeft. In plaats daarvan kwam ik terecht in de fundamentele kant van wat toegepaste wetenschap heet. Je bestudeert toepassingen die later voor engineering nuttig zijn, maar dat gaat via publicaties. De resultaten deel je dan met anderen, maar al het gebikkel in het lab blijft buiten beschouwing.”

En daarom stel jij voor om ook te publiceren hoe je er bent gekomen, inclusief doodlopende weggetje?

“Juist die doodlopende weggetjes kunnen anderen een boel tijd besparen. Dat kan helpen om wetenschap efficiënter te maken en meer een gezamenlijke inspanning. Ik snap wel dat er competitie moet zijn, en dat is gezond.”

Maar staat dat op gespannen voet met alle informatie te willen delen?

“Ja, maar dat is het krachtenveld. In praktijk is de wetenschap erg open. Als hier iemand van Harvard komt, mag hij overal naar binnen, foto’s maken en zelfs de code zien omdat wij het zelfvertrouwen hebben in onze expertise. Maar bij publicaties zijn mensen terughoudender. Het is een subtiel spel – de allernieuwste resultaten houd je nog geheim, maar de rest deel je. Ik heb het gevoel dat we veel meer kunnen delen dan nu gebeurt.”

Ik las dat je samen met Leo Kouwenhoven een bedrijf opzet. Gaat dat ook over delen van informatie?

“We gaan meetelektronica verkopen. We hebben hier in de groep Raymond Schouten die twintig jaar lang elektronica heeft ontwikkeld om het onderzoek te ondersteunen, en dat is commercieel niet verkrijgbaar. Verschillende alumni hebben ons al gevraagd om hun eigen apparatuur en we vinden eigenlijk dat het voor iedereen beschikbaar zou moeten komen. Nu hebben we daar de capaciteit niet voor, maar via een bedrijf kan dat wel.”

En hoe gaat dat heten?

“Nanotronics.”

www.nanoscins.com

Lezing op bit.ly/TEDxSalon1

In juni zal de staatssecretaris zijn langetermijnvisie voor hoger onderwijs, onderzoek en wetenschap presenteren. Die ‘strategische agenda’ zal geen centraal plan bevatten dat de universiteiten in een bepaalde richting duwt, beloofde hij donderdag. Maar dan moeten de universiteiten wel serieus gaan nadenken over de functie en het profiel van hun masteropleidingen.

Hete pannenkoek
Zijlstra sprak de conferentie toe die accreditatieorganisatie NVAO had georganiseerd over onderzoeksmasters. Hij prees die als effectief instrument om onderzoekstalent te ontdekken. De tweejarige opleidingen passen volgens hem ook goed bij het advies van de commissie-Veerman om instellingen een scherper onderwijsprofiel te laten kiezen. 
Verdwenen is volgens de staatssecretaris de vanzelfsprekendheid van vroeger, dat elke doctoraalopleiding allrounders aflevert die in het onderzoek en daarbuiten aan de slag kunnen. Voor alle masteropleidingen ligt de vraag naar het eigen profiel ‘als een hete pannenkoek op tafel’.

Gecoördineerde clusteroperatie
Zijlstra riep de universiteiten daarom op na te denken over hun totale masteraanbod. Ze zouden ook masterstudies voor andere academische beroepen kunnen aanbieden. Ze leiden immers niet alleen op voor het wetenschappelijk onderzoek, maar ook voor andere carrières. 
Het staat voor de staatssecretaris als een paal boven water dat het hoger onderwijs scherpe keuzes moet maken. En dat het – net als de commissie-Veerman adviseerde – verstandig is om bestaande masteropleidingen samen te voegen tot bredere opleidingen. Dat maakt het aanbod overzichtelijker voor studenten en werkgevers. Hij pleit voor een ‘gecoördineerde clusteroperatie’, net zoals die vorig jaar voor de geesteswetenschappen is uitgevoerd.