Vanaf het midden van de Tweede Wereldoorlog tot aan de val van de Berlijnse muur bloeide er in de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie een geheime plutoniumindustrie met een verbijsterende werkwijze.
Delen
Grote hoeveelheden hoogradioactieve splijtstof, geconcentreerde zuren, geheimhouding en veel haast. Dat waren de dodelijke ingrediënten die de plutoniumindustrie vanaf het begin kenmerkten. In Amerika verrees een enorm complex met reactoren, opwerkingsfabrieken en nabijgelegen woonwijken langs de Columbia-rivier in de staat Washington.
Het productieproces is op zich al huiveringwekkend: uranium wordt bestraald in kernreactoren waardoor een pandemonium aan lang- en kortlevende isotopen ontstaat, waaronder plutonium. Na enkele maanden opslag wordt het materiaal opgelost in sterke zuren, waar vervolgens langs chemische weg het plutonium uit gewonnen wordt.
Erger wordt het wanneer er haast bij is, zoals het geval was in de wapenwedloop van de Koude Oorlog. Toen was er nauwelijks tijd om bestraald materiaal uit de reactor ‘af te laten koelen’ (kortlevende isotopen te laten vervallen) en nam men de extra stralingsbelasting voor het vaak tijdelijke personeel maar voor lief.
Historica Kate Brown van de Universiteit van Maryland in Baltimore County is in de archieven gedoken om het verhaal van de geheime Amerikaanse plutoniumfabriek boven water te krijgen. Ze beschrijft een geïsoleerde gemeenschap die in ruime groenomzoomde huizen middenin de woestijn woont, onder de rook van de plutoniumfabriek. Goedbetaald doen ze hun werk, en maken zich pas zorgen wanneer presidenten Reagan en Gorbatsjov te kennen geven de wapenwedloop te willen ombuigen. In Richland betoogde men juist vóór de bom en is men zo goed als blind voor de ongeëvenaarde vervuiling van de rivier en de omgeving.
Brown gaat ook naar Rusland, waar het allemaal nog veel erger is. De Maiak plutoniumfabriek werd daar in de jaren veertig door dwangarbeiders in elkaar gezet in een zompig gebied van de Oeral. Bij de eerste productie (1949) kwam de levensgevaarlijke plutoniumoplossing niet uit een pijp gestroomd, maar droop via de wanden naar beneden. Gevangenen kregen een dweil en strafkorting als ze goed hun best hadden gedaan.
Nu pas komen de verhalen naar boven van lozingen en ongevallen in de ordegrootte van Tsjernobyl. Verzamelingen duiken op met gruwelijk misvormde baby’s zonder hersenen in wekflessen. Nu pas beginnen mensen te begrijpen waarom er zoveel miskramen waren, zoveel kankerpatiënten en achterlijke kinderen. En als je denkt dat het gelukkig allemaal voorbij is, vergeet het maar. We staan aan het begin van een tweede kernwapenwedloop, zegt Brown. De komende tien jaar heeft de VS 700 miljard dollar gereserveerd voor het nucleaire wapenprogramma. Rusland doet er met 650 miljard niet voor onder. De Koude Oorlog is afgelopen, en de wapenindustrie heeft gewonnen. Dit is een huiveringwekkend boek.
Comments are closed.