Studenten selecteren op nationaliteit: het mag niet

De Delftse collegevoorzitter Tim van der Hagen zei het afgelopen week in Delta: we kunnen niet zonder quota voor het aantal internationale en Nederlandse studenten in populaire bacheloropleidingen. “Het mooiste is als we van tevoren kunnen bepalen hoeveel Nederlandse studenten er toegelaten kunnen worden tot een opleiding. Daarna vullen we dat aantal aan met studenten uit het buitenland.”

Hij is niet de enige die zoiets wil. Hij heeft rector Karen Maex van de Universiteit van Amsterdam aan zijn kant. “Naar mijn overtuiging moet het mogelijk zijn om de toestroom van internationale studenten te beheersen”, zei zij in januari in haar diesrede. “Kunt u zich een collegezaal voorstellen met tachtig procent studenten uit Duitsland of China? Dat zou niet bijdragen aan onze doelstellingen.”

Ook in de Tweede Kamer leven zulke ideeën. Sommige fracties vinden dat Nederlandse studenten voorrang moeten krijgen bij opleidingen met een numerus fixus: eigen student eerst. Nu is dat niet zo, ze maken in principe evenveel kans als buitenlandse aanmelders.

Maar hoogleraren onderwijsrecht zien niets in zulke ideeën, blijkt uit een rondgang. Je mag volgens hen niet zeggen dat een opleiding nu wel genoeg Duitsers of Fransen telt. Dat is verboden, dat is discriminatie. 

“Voor Europese studenten wordt het sowieso heel lastig”, zegt hoogleraar Pieter Huisman van de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Binnen Europa gelden nu eenmaal dezelfde regels voor alle EU-burgers. En dan heb je in Nederland ook nog de Algemene wet gelijke behandeling: die sluit een onderscheid op nationaliteit uit.”

‘Afgewezen studenten kunnen naar de rechter stappen’

Dus ook studenten van buiten de Europese Unie, bijvoorbeeld uit China, kun je niet zomaar uitsluiten, bevestigt zijn collegahoogleraar Paul Zoontjens van Tilburg University. “Als zij op grond van hun nationaliteit worden afgewezen, kunnen ze strikt genomen naar de Nederlandse rechter stappen. In de praktijk doen ze dat misschien niet, maar het kan.”

Opleidingen kunnen buitenlandse studenten alleen afwijzen op basis van objectieve criteria, zoals taalbeheersing en vooropleiding, legt hoogleraar Miek Laemers van de Vrije Universiteit uit. “Maar als je veel Engelstalige opleidingen aanbiedt, trek je vanzelfsprekend veel studenten uit het buitenland.”

Er is maar één heel kleine opening, overweegt hoogleraar Zoontjens. Misschien kunnen de opleidingen uitleggen dat ze een onderwijskundig doel hebben met een bepaalde internationale samenstelling van de groep studenten. “Maar de rechter zal hen niet op hun blauwe ogen geloven. Dan moeten ze het echt heel goed beargumenteren.” Hij gelooft eigenlijk niet dat het stand zou houden.

Ook volgens Marijk van der Wende, hoogleraar higher education systems aan de Universiteit Utrecht, is er geen juridische basis om studenten op nationaliteit te selecteren. “Je bent afhankelijk van de samenstelling van de toestroom”, zegt ze. “Dat is ook besproken met de minister van Onderwijs en universiteitenvereniging VSNU.” Nu is het onderwerp opnieuw aan de orde gesteld en gaat de nieuwe minister, Ingrid van Engelshoven, zich erover buigen. “Ik hoop dat dat meer duidelijkheid geeft”, zegt Van der Wende.

Er zijn in Europa meerdere, vaak kleinere landen die praktische problemen hebben met een toevloed van studenten uit andere EU-landen, vertelt ze. Maar je kunt ze niet zomaar weigeren. “Dat staat haaks op de vrijheid van verkeer van EU-burgers en het kan haaks staan op het principe van gelijke behandeling. Vinden onderwijsbestuurders die vrijheden niet praktisch? Dat is begrijpelijk. Voor individuen zijn ze juist wel praktisch en daar zijn ze voor gemaakt.” (HOP, Bas Belleman)

Studentenraad: ‘Quota kunnen Nederlandse studenten beperken’