‘Stress? Rust als een beest’

Het lijkt alsof stress onder jongeren vaker voorkomt dan vroeger. Heeft u ook die indruk ?

“Het Centraal Bureau voor de Statistiek laat zien dat onder jongeren stress-gerelateerde stoornissen, zoals een lichte depressie, veel vóórkomen. Of dat meer is dan het was, is moeilijk aan te tonen. Dergelijke stoornissen, maar vooral burn-out, zijn de afgelopen decennia niet steeds op dezelfde manier gemeten. Het is wel een belangrijk topic, er wordt veel over gesproken. Er zijn dus aanwijzingen dat het meer speelt.”

Hebt u enig idee hoe dat komt?

“Wij denken dat het komt doordat ons leven steeds sneller gaat en voller wordt. We hebben honderden miljoenen jaren veel rust ingebouwd en zijn daar plotseling mee gestopt. We hadden de agrarische revolutie: we stopten met ons jaag- en verzamelaarsbestaan en gingen in grotere groepen leven waardoor sociale stress toenam. Daarna kwam de industriële revolutie: we gingen opeens binnen zitten en minder bewegen. Vervolgens kregen we de digitale revolutie met mondialisering: alle informatie en leed van de wereld kwam via internet tot je. En dan hebben we de social media revolutie waarin dat allemaal in je broekzak zit. Als laatste heb je artificiële intelligentie, robotisering en zelflerende machines.“



En dus?

“Die revoluties volgen elkaar in een logaritmisch tempo op. Het wordt én drukker én steeds sneller drukker. De agrarische revolutie was tienduizenden jaren geleden. Overdracht van informatie via taal en schrift waardoor we technologische vooruitgang zijn gaan boeken, is duizenden jaren geleden. De industriële revolutie is honderden jaren geleden. De internetrevolutie is  tientallen jaren en de social media revolutie jaren geleden. Artificiële intelligentie is booming sinds de laatste maanden. Er gaat steeds een nul af. Wij denken dat die exponentiële toename van informatie en stressoren maakt dat ons stressresponssysteem onvoldoende soelaas biedt. Het zijn allemaal chronische en onontkoombare problemen geworden die zich voornamelijk in ons hoofd afspelen in de vorm van gepieker. Dat maakt dat we kwetsbaarder zijn voor het ontwikkelen van stressstoornissen.”

Uit een enquête van studentenvakbond VSSD bleek onlangs dat achttien procent van de Delftse studenten een hoog stressniveau ervaart. Hoe ernstig is dat?

“Gemiddeld twaalf procent van de werkenden heeft overspanning en burn-out die door de huisarts is bevestigd. De genoemde achttien procent is alleen de ervaren stress. Het is veel, je zou dat eigenlijk anders willen. Het is goed om er aandacht aan te besteden.”

Als oorzaak van de stress noemen studenten vooral deadlines en tentamens. Eerstejaars noemden daarnaast het bindend studieadvies. Wat kunnen zij zelf tegen deze stress doen?

“Las een rustmomentje in na een periode van hard werken. Tentamens en deadlines zijn op zich niet slecht, daar is ons stresssysteem op gebouwd. Ons syteem is slecht gebouwd op chronische en onontkoombare stress. Stress vanwege het bindend studieadvies vind ik zorgelijker, omdat die over een langere tijd is uitgesmeerd. Als je er mee zit, praat dan met een studieadviseur. Mogelijk is er sprake van een overtrokken of irrationele angst. Blijkt het terecht te zijn, dan moet er misschien tijdelijk een tandje bij met daarna een momentje rust.”

In een interview met NRC zei u laatst dat het najagen van geluk en stressloosheid evolutionair nooit de bedoeling is geweest. Kunt u dat toelichten?

“Zonder stress geen evolutie en ook geen leven. Dus stressloosheid is nooit het doel geweest. Stress hoort erbij. We vertalen geluk wel eens als de afwezigheid van pijn, ongemak en stress. Dat is geen goede definitie, want dan streef je iets na wat onnatuurlijk is. Waarschijnlijk is er geen evolutionair systeem dat programmeert voor iets als geluk. Het is een overtrokken belang dat daaraan gehecht wordt, waardoor mensen onnodig het gevoel krijgen dat ze iets missen of falen in het bereiken van het geluk. Het besef dat er geen streven naar geluk is meegegeven aan de mens kan misschien een iets ontspannener houding in het leven geven, waardoor ongemerkt wat meer geluk ontstaat.”

Wat wilt u de studenten op 2 mei meegeven?

“Bepaal voor jezelf of je stressgevoelig bent. Heb ik wel eens een overspanning, een burn-out of een depressie gehad? Ben ik van de leg bij het minste geringste? Als dat niet zo is, heb je geen problemen met alle druk. Als dat wel zo is: leef er dan naar. Leef als een beest (titel van het boek dat Hoogendijk met Wilma de Rek schreef, red.). Daarmee bedoel ik:

• ga vaker naar buiten
• beweeg wat meer
• besteed meer aandacht aan voeding
• besteed meer aandacht aan echte vrienden
• rust als een beest: krijg voldoende slaap
• tegelijk: denk als een mens

We hebben als voordeel dat we die enorme hersenschors hebben en daarmee zelf kunnen bepalen wanneer we  ontspannen en slapen. Door te begrijpen hoe het zit, wordt het makkelijker om al die adviezen in te bouwen en het vol te houden.”

• Veritas-forum: Te hard gaan: over prestatiedruk, stress en burn-out
• Donderdag 2 mei om 20:00 uur in het auditorium van de Aula
• Sprekers: Witte Hoogendijk, hoogleraar psychiatrie bij het Erasmus Medisch Centrum en Welmoed Vlieger, filosoof en columnist bij Trouw.
• Meer informatie: nl.veritas.org