Spanning bij tentoonstelling Bouwkunde: ‘Het voelde als een strijd om dit vak te volgen’

Translation in progress

Het is tjokvol en opvallend stil in zaal T van de faculteit Bouwkunde op dinsdagmiddag 6 mei. Ongeveer tachtig mensen zitten aan tafeltjes, op de grond of staan achterin tegen de muur. Praten gebeurt niet of op fluistertoon. De bezoekers wachten op de opening van de eindtentoonstelling van het keuzevak architecture and colonialism. Een beladen vak, met een beladen hoogtepunt.

Het keuzevak is een pilot die zich dit jaar richt op Palestina. Op de tentoonstelling op de gang buiten zaal T zijn allerlei ontwerpen te zien. Zo is er een werk van textiel geïnspireerd op keffiyehsjaals, met daarop geschreven herinneringen. Er zijn glasplaatjes met afbeeldingen die een ‘gelaagd’ verhaal vertellen. Ook staat er een tent van halfdoorzichtige witte doeken, die het huis van een vluchteling verbeeldt.

Achter glas

Eenmaal op de gang wil een student wel vertellen over haar ontwerp ‘Hands to remember’, maar ze wil anoniem blijven, net als de meeste betrokkenen. “Voor mensen die hebben moeten vluchten uit hun land van herkomst kan iets kleins als een specifiek borduursel houvast geven. We hebben drie Palestijnse patronen uitgekozen die bezoekers er zelf op kunnen borduren. Zo maken we samen een doek. Als mensen het zelf borduren, blijft de herinnering aan het ontwerp beter hangen.”

Dat was althans het plan, vertelt de student. “We hebben aan het einde van de les te horen gekregen dat het ontwerp achter glas moet. Dat vinden we heel jammer. Vandaag kan het borduren nog, maar vanaf morgen niet meer.”

Deze en andere aanpassingen in de tentoonstelling zijn gedaan vanwege voorvallen tijdens het vak. Wat is er gebeurd?

Autoriteit uitstralen

Het keuzevak architecture and colonialism, waar deze tentoonstelling dus het eindresultaat van is, is nieuw. Het richt zich op de rol van architectuur in kolonialisme. “Kolonisators maken gebruik van gebouwen om autoriteit uit te stralen. Ze beïnvloeden daarmee het dagelijks leven van mensen”, vertelt een docent van het vak. Ze wil anoniem blijven, op aanraden van haar advocaat, omwille haar veiligheid. Haar naam is bekend bij Delta.

Aanleiding was de afgelasting van een dialoog over de destructie van Gaza, in april 2024. “Dat evenement werd twee dagen van tevoren gecanceld vanwege vandalisme en druk. De posters zijn doormidden gescheurd en in de prullenbak gegooid”, vertelt de docent.

‘Ook studenten van andere universiteiten wilden deelnemen’

In de gesprekken erna ontstond volgens haar het idee om met een vak ruimte te creëren om het onderwerp toch te bespreken, zonder aangevallen te worden. Eind november 2024 ging de inschrijving open. Alle plekken waren meteen bezet. “Ook studenten van andere universiteiten vroegen of ze mochten deelnemen”, zegt de docent.

Ze benadrukt de academische waarde van het vak: “Onderzoek naar kolonialisme in architectuur is niet alleen toepasbaar op Palestina, maar ook op veel andere landen. Deze kennis is alleen maar meer en meer nodig.”

Incidenten

Maar al tijdens de eerste les op 12 februari begonnen de problemen, vertelt de docent. “Er waren mensen in het lokaal geweest. Op de tafels lagen screenshots van berichten op onze LinkedIn-pagina’s met boodschappen aan ons. Daarin stond onder andere dat ik in mijn vak cynisch zou praten over genocide.” Ook de maanden erna waren er incidenten. “Het was heel moeilijk om dit vak te geven. Elke les verwachtte ik weer moeilijkheden.”

‘De vraag ‘zijn we in gevaar?’ kwam regelmatig bij ons op’

Student Nabil Bouddount kan daarover meepraten. “Het voelde als een strijd om dit vak te volgen. Wij hebben met een kritische en academische blik gekeken. Maar we werden er vaak van beschuldigd dat het vak een protest zou zijn. De vraag ‘zijn we in gevaar?’ kwam regelmatig bij ons op.”

Halverwege kregen de studenten tijdens een les te horen dat de geplande eindtentoonstelling zou worden geannuleerd, vertelt de docent. Volgens een woordvoerder van de faculteit Bouwkunde is de tentoonstelling nooit helemaal van de baan geweest, maar was hij ingekort naar één dag in plaats van twee weken. Reden daarvoor waren volgens de woordvoerder ‘zorgen om mogelijke onrust’. De studenten besloten samen om, onafhankelijk van de docenten, een brief te schrijven aan de decaan en het hoofd van de opleiding. Ze schreven:

‘Wij dringen erop aan om de academische vrijheid van studenten te beschermen op onze faculteit Bouwkunde aan de TU Delft. Wij vragen u om een urgente vergadering om de recente annulering van onze eindtentoonstelling in onze faculteit te bespreken. […] Ons werk heeft net zo veel validiteit als het werk dat geproduceerd is door alle andere studenten die hangen aan de wanden van de TU Delft. […] Onze zorgvuldig samengestelde tentoonstelling verdient de ruimte die het aanvankelijk beloofd was.’

Aangepaste vorm

De brief hielp. De eindtentoonstelling kwam er, in aangepaste vorm. De werken zijn geanonimiseerd om de studenten te beschermen tegen intimidatie en alle ontwerpen zitten achter glas. Ook is er extra beveiliging. Dat laatste vindt de faculteit nodig ‘omdat er onder meer een persoon werd verwacht met een campusverbod die eerder probeerde de lessen te verstoren’.

‘Niet alle studenten die hebben meegewerkt durfden vandaag te komen’

Daarnaast zijn niet alle gemaakte ontwerpen te zien. Er zijn geweldige video’s gemaakt, vertelt de docent, die niet vertoond kunnen worden. “De gezichten van studenten zijn te zien en die durven ze niet te tonen. Ook durfden niet alle studenten die hebben meegewerkt vandaag te komen. Dat vind ik heel verdrietig.”