Protesteren in de zon

De studenten liepen van het Plein langs het gebouw van universiteitenvereniging VSNU naar de rand van het Malieveld. Er was live-muziek, de studenten joelden en droegen spandoeken. De demonstratie is georganiseerd door een actiegroep die zich ‘Onderwijs is een recht’ noemt.

Zelf aan het woord
Politieke partijen waren niet uitgenodigd bij de demonstratie. “Wij wilden liever niet van die LSVb-achtige praktijken”, zegt de Utrechtse masterstudent Poejesh Wafaie.
De grote studentendemonstratie van afgelopen januari, die de twee studentenbonden LSVb en ISO organiseerden, leken volgens Wafaie en zijn medestanders te veel op verkiezingscampagnes. “Er mochten toen alleen maar politici spreken. Zelfs Halbe Zijlstra kreeg de microfoon. Maar politici hebben al zoveel aandacht en podia, terwijl studenten zelf zelden aan het woord komen.”
De actievoerders verwachten weinig effect van deze ene demonstratie, maar ze willen “het vuur van het studentenprotest” levend houden. Ze hopen uiteindelijk alle mensen te overtuigen van hun ‘antibezuinigingslogica’: “Op sociale voorzieningen hoeft helemaal niet bezuinigd te worden, vinden wij. Die bezuinigingen zijn niet logisch.”

Boze studenten
Donderdag zwommen enkelen van de organisatoren met een spandoek naar het eilandje in de Hofvijver, omdat ze als studenten ‘het hoofd boven water moesten houden’. Dinsdag is er opnieuw een demonstratie in Den Haag. Daar zullen de studenten van ‘Onderwijs is een recht’ ook bij zijn.
Ook in andere steden blijven boze studenten zich roeren. Het Studenten Actie Comité Utrecht projecteerde donderdagnacht de tekst “Reclaim your education” op de Utrechtse Domtoren. Ze riepen iedereen op om vrijdag naar Den Haag te komen. De projectie was een reactie op de laserstralen waarmee de Universiteit Utrecht haar lustrumviering opende, meldt het digitale universiteitsblad DUB.

Het centrum van Delft ligt er vandaag de dag fraai bij. Maar in de tijd dat er nog geen riolering was, was dat wel anders. Toen dreven de drollen door de grachten en stonk het bruine water naar uitwerpselen en urine.
Verschillende mensen deden uitvindingen om aan deze overlast een einde te maken. Neem ingenieur en militair Charles Liernur met zijn Liernurstelsel uit 1866. Met behulp van een kar, die eruit zag als een kleine tankwagen, kon hij speciale strontreservoirs schoonzuigen. Vervolgens wilde Liernur de opgepompte drollen verkopen als mest of er ammoniak van laten maken. Zijn theorie leek waterdicht. Maar de praktijk bleek weerbarstig. Want naast uitwerpselen belandde ook andere rotzooi in het toilet en daar had Liernur geen rekening mee gehouden. Gevolg: verstoppingen. De verkoop van mest kon hij wel vergeten.

Het Liernurstelsel is een van de opmerkelijke uitvindingen die beschreven worden in ‘Uitvinders in Nederland’, een uitgave van het Nationaal Archief en Quest Historie. Het boek richt zich op de octrooien van Nederlanders door de eeuwen heen. Er is veel aandacht voor bekende uitvinders en uitvindingen. Zoals Simon Stevin, Jan Adriaanszoon Leeghwater en de Zuiderzeewerken. Dat is niet zo verrassend. Deze onderwerpen worden zo kort besproken, dat het weinig toevoegt. De kracht van dit boek ligt vooral bij de vergeten pareltjes en bloopers.

Neem de veeschoenen, waarvoor de Amsterdamse uitvinder J.P. Bles in 1831 octrooi aanvroeg. Hij bedacht ze ‘tot voorkoming dat het vee bij natte zomertijden de lage weide niet vertrede’. Dankzij deze schoenen vertrapten koeien niet langer het drassige weiland. Bovendien zakten ze er niet meer in weg en bleven ze dus ook niet vast zitten. Waardoor ook in de zomer de natte, laagst gelegen weiden bereikbaar waren. De innovatieve ‘koeschoen’ had een zool van ijzer. De randen ervan waren, als een soort omgekeerde schaats, naar beneden gebogen om de koe meer grip te geven. Ook had de schoen een teenbeugel en een speciale verstelbare haksteun. Een succes werd het niet. Bles kondigde in zijn aanvraag aan dat hij proeven wilde doen, maar daar zijn helaas geen bewijzen van aangetroffen.

Een aantal octrooiaanvragen in ‘Uitvinders in Nederland’ heeft een Delfts tintje. Stadstimmerman Cornelis Muys bijvoorbeeld vroeg in de zestiende eeuw octrooien aan voor zijn moddermolen en sluisdeuren. De moddermolen was een baggermachine. Over de sluisdeuren raakte Muys in conflict met de legendarische natuurkundige en wiskundige Simon Stevin. Eerst werkten de twee nog samen, maar al snel kregen ze ruzie. Stevin, die november 1589 maar liefst negen octrooien aanvroeg, vond dat Muys een van deze uitvindingen had gestolen. Waarom is helaas niet duidelijk. Of het weer goed kwam tussen de vooraanstaande uitvinders is ook niet met zekerheid te zeggen. Wel is bekend dat de burgemeester van Delft ze probeerde te verzoenen. In 1604 overleed Muys.

Er staan opvallend veel ‘natte’ onderwerpen in het boek. Er is veel aandacht voor sluisdeuren, watermolens, duikboten en brandspuiten – geen toevallige uitvindingen in Nederland. Ook de uitvinding van Haarlemmer Adriaen Terrier is typisch Hollands. Hij bedacht de ijszeilboot en vroeg in 1600 octrooi aan. Die uitvinding kwam precies op het juist moment, namelijk in een ‘kleine ijstijd’, waardoor de winters bijzonder koud waren en water lang bevroren bleef. Transport ging in Nederland voornamelijk over water, dat veel sneller en comfortabeler was dan reizen over slechte, hobbelige wegen. De ijszeilboot leek de ideale oplossing. Maar al snel bleek dat alleen kleine bootjes geschikt waren, waardoor het schip uiteindelijk alleen recreatief werd gebruikt. Sprankelend en meeslepend wordt de ontwikkeling van de ijszeilboot, net als andere uitvindingen, helaas niet beschreven. Toch zijn het dit soort opzienbarende, vergeten voorbeelden die het lezen van dit boek waard maken. 

‘Uitvinders in Nederland. Vier eeuwen octrooien’, Nationaal Archief en Quest Historie, 133 p., € 16,95.