Prometheus wil in discussie over TU-Piet

Op de Facebookpagina waarin personeelsvereniging Prometheus het Sinterklaasfeest van afgelopen zaterdag aankondigde, waren voorafgaand aan het feest diverse afkeurende reacties geplaatst. ‘Zwarte Piet is racisme’ en ‘de TU Delft ondersteunt een racistische karikatuur van Zwarte Piet’, schreven enkelen.

Delta nodigde daarop een van hen uit om een opiniestuk te schrijven: Charlotte Ros. Haar stuk plaatsten we niet vanwege beschuldigingen die wederhoor vereisen. Daarom nu beide kanten van het verhaal in een redactioneel artikel.

Ros noemde het in haar opiniestuk ‘een schande’ dat de ‘TU Delft Sinterklaas Party’ werd aangekondigd met afbeeldingen van Sinterklaas en Zwarte Pieten. In een verwijderd promotiefilmpje is volgens Ros één Piet te zien die donkerblauw is. “Verder hadden ze allemaal afro-pruiken, rode lippen en traditionele kostuums en doen ze een beetje dommig. Zwarte Piet is racisme. De VN heeft daar onderzoek naar gedaan en het College voor de Rechten van de Mens heeft daar ook uitspraak over gedaan.”

Negatief stereotype

Dat college schrijft op zijn website dat ‘een aantal typische kenmerken en gedragingen van Zwarte Piet’, in onderlinge samenhang, een negatief stereotype van mensen met een donkere huidskleur kan schetsen en bevestigen. ‘Denk aan de combinatie van kenmerken, gedragingen en rol als een (egaal) zwart of donkerbruin gezicht, zwart kroeshaar, dik aangezette rode lippen, gouden oorringen, krompraat of accent, niet al te slim, atletisch, een onderdanige houding, een ondergeschikte rol naast een blanke man en dergelijke’.

En verderop: ‘Ook als dit niet zo is bedoeld kan een Zwarte Piet-figuur een negatief stereotiep beeld schetsen, dat discriminerende effecten kan hebben en als kwetsend kan worden ervaren. Vaak zijn de vormen van uitsluiting en achterstelling die als discriminatie zijn aan te merken een onbedoeld (neven)effect van bepaalde handelingen en gedrag. Dat betekent dat het te ver gaat om mensen die Sinterklaas vieren met traditionele Zwarte Pieten neer te zetten als ‘racisten’.’

Niet racistisch

Daarmee geconfronteerd zegt Ros dat in geval van Prometheus, geen bewust racistisch feest wordt gevierd “Ons vertrekpunt is niet racistisch”, zegt Jackie Frew van personeelsvereniging Prometheus naar aanleiding van reacties als die van Ros. “Wij willen een leuk evenement voor families. Veel mensen vinden het leuk, maar het kan niet zo zijn dat we anderen juist kwijtraken.”

Het filmpje – één van een serie van vijf – is uiteindelijk alleen tijdens het Sinterklaasfeest in de aula vertoond, zegt Frew. “Mensen trokken de discussie breder naar hoogleraren die zich racistisch zouden uiten richting vluchtelingenstudenten, terwijl wij alleen een evenement aankondigden.” Posters en flyers zijn vervolgens niet gebruikt.

Blauw

Vorig jaar al besprak de personeelsvereniging de Pietenkwestie met de dienst Communicatie. “Toen is gekozen voor de huisstijlkleur blauw”, zegt Frew. “Communicatie heeft dat kortgesloten met het college van bestuur. We hebben nu ook de diversity officer erbij betrokken. Alle Pieten op het feest waren dit jaar blauw met zwart. Niemand was helemaal blauw of helemaal zwart. We hoopten het zo te hebben opgelost.”

 

Volgens Ros is daarmee niet onderzocht wat volgens haar het eigenlijke probleem is. “Het gaat om institutioneel racisme en om onwetendheid over wat dat is. Zwarte Piet is er een symptoom van. Door daar een beetje blauw aan toe te voegen lijkt het misschien iets minder racistisch, maar een beetje racisme is nog altijd racisme. Het is me te gemakkelijk: blauw erbij en dan zijn we van de discussie af. Eigenlijk is dat blauw erbij gênanter: je stopt je logo erin. Onderliggend probleem is dat het institutionele racisme nog steeds aanwezig is ”

Is het voor Frew een optie om Pieten alleen wat roetstrepen te geven? “Mensen die hier Piet zijn hebben vaak zelf kleine kinderen en moeten dan onherkenbaar zijn”, zegt Frew. “Ik vraag me af of een Piet met vegen goed genoeg zou zijn. Misschien moet Piet helemaal weg? Ik wil graag horen wat we kunnen doen om het niet kwetsend te maken.”

‘Is het ’t pak? De kleur? Is Sint zonder Piet wel acceptabel?’

Frew zegt Ros te hebben uitgenodigd voor een gesprek daarover in het voorjaar, als alles weer wat rustiger is. “Zij zei dan geen tijd te hebben en stelde voor om ook de TU Delft feministenclub uit te nodigen.” Prima, vindt Frew. Ze wil binnen de TU iedereen uitnodigen die zich betrokken voelt. “Laat ze zich bekendmaken. Dan kunnen we kijken hoe we het voortaan doen en of het feest nog wel mogelijk is.”

Tot op heden heeft Frew niemand van de reacties op Facebook face to face gesproken. “Is het ’t pak? De kleur? Is Sint zonder Piet wel acceptabel? Ik weet het niet, ik tast in het duister. Ik wil graag praten en ben teleurgesteld als mensen dan geen tijd hebben. Als het je heeft geraakt, maak dan een uurtje vrij om aan tafel te komen.”

Ros vindt het een goedbedoeld voorstel, maar komt niet. “Als student is het niet mijn verantwoordelijkheid om de TU Delft racismevrij te maken. Ik stop al veel vrije tijd in het aanpakken van structurele vormen van onderdrukking. Ik ben bijvoorbeeld een van de initiatiefnemers van de TU Delft Feminists. Ik heb liever dat mensen hogerop – die hun fiat hiervoor hebben gegeven – hun verantwoordelijkheid nemen. Het college van bestuur heeft een fout gemaakt door geen onderzoek te doen naar racisme en slaat een flater. Zeker als internationaal instituut. Internationale studenten schrikken zich elk jaar een ongeluk.”

Alternatieve intocht

Volgens Ros zijn er al diverse alternatieven mogelijk. “In Amsterdam heb je een alternatieve intocht waarbij iedereen Sint is. Er is ook een ‘Hartenpiet’, want vol verwachting klopt ons hart. Die Piet heeft een rood hart op het gezicht geschminkt.”

Een woordvoerster van de TU laat weten dat ‘Sinterklaas’ bij de TU Delft traditioneel wordt georganiseerd door de personeelsvereniging. “Het college van bestuur vindt dat dergelijke activiteiten van en voor iedereen moeten zijn, en vindt het daarom een goede zaak dat Prometheus open staat voor dit soort signalen en de dialoog met de universiteitsgemeenschap aangaat.”

Overigens waren er zaterdag 450 ouders en 450 kinderen op het Sinterklaasfeest afgekomen. “Er komen nu meer buitenlandse mensen, zoals Chinezen, met hun kinderen”, zegt Frew. “Misschien moeten we het in het Engels doen. Op de Facebookreacties na kregen we lovende opmerkingen.”

 

Website van College van de rechten van de mens

VN-onderzoek naar zwarte piet

Buitenhof over institutioneel racisme