Ook man op straat moet internationalisering snappen

Ever since Dr Antoni Folkers was employed by an architects firm in Tanzania in the late 1980s, he has roamed the continent building homes, hospitals and schools. In his thesis, hard-covered with nice illustrations, he describes his experiences in Africa during the 25 years he has worked there. 

African architecture. That’s a very broad topic. How can one pretend to cover the whole of ‘African Architecture’? “Of course that’s impossible,” says Folkers, who hears this question a lot. “But there are certain architectural expressions that you see all over the continent, which for me justifies the title of the book. There is something oddly homogonous about African architecture. Or better yet, I should say, there are certain families of African architecture that are very similar.”

Folkers opens his book and shows a drawing he made of a fictive street inspired by what he saw in East Africa, where he started his career. The drawing, showing a few houses with roofs of corrugated iron and walls made of concrete blocks, could be anywhere in Africa. “When I showed this drawing during a meeting in Ghana, people said they knew the place,” the architect recalls, laughing.

Corrugated iron and concrete blocks are seen everywhere in Africa, yet this is also true for places elsewhere in the world. “Africans however always add something extra to their buildings, something symbolic,” Folkers says, while leafing through his book. He stops at a picture of a hut painted in the colors of the South African flag. “Take this image of a house in Cape Town for instance. This is what we call shack chic. The house is hanging on threads. But what is important here is the message.”

Symbolism is very important in modern African architecture as well. It’s more important than functionality, according to Folkers. “The developers want to say something. It doesn’t matter that people will have to sit in a room with no windows as a consequence of that symbolism,” he explains while showing a picture of a building with huge circles that symbolize the sun. 

Though Folkers’ main motive while working in Africa has been to develop affordable but qualitative buildings, such as schools and hospitals, he once let himself go completely when asked to finish a half-built cathedral. “We put a golden crown on top of the roof,” he laughs. “That wasn’t very functional. At the faculty of Architecture in Delft they would have given me slap on the head for that.”

Though Folkers likes to sum up the disadvantages associated with the symbolism he sees in many buildings, he also believes that ignoring it is a mistake, a mistake which many Western architects have made. 

“For years Africa has been an experimental garden for Western architects. In the 1980s we were convinced that Africa needed adapted technologies. Since concrete apartment buildings would never be affordable for the majority of Africans, we thought we had to develop new materials, like loam-mixed with cement. We started experimenting with dome-shaped houses made of that material. I was a great supporter of this movement.

“We have learnt the hard way. You must be very careful with these kind of things. Africans have other aspirations. Though the domes of loam insulated very well against the heat, the Africans didn’t want them. They’d never heard of domes. They prefer modern materials. As an architect it’s better to link up with what’s going on. So it’s better for instance to celebrate corrugated iron. There are people that make suspended roofs of that material. They make fabulous things with simple means.”

Beiden deden hun uitspraken tijdens de Brits-Nederlandse Apeldoorn-conferentie die dit jaar plaatsvond in Manchester. VNO-NCW-voorzitter Wientjes hield er een toespraak waarin hij zijn zorg uitte over het begrotingstekort in combinatie met de politiek “zeer instabiele” situatie in Nederland. “We hebben een minderheidsregering gesteund door een populistische, eurosceptische partij en een tot op het bot verdeeld parlement. Een aantal belangrijke partijen kampt bovendien met een leiderschapscrisis.”

Buitenlandse studenten zijn onder meer nodig om het oplopende tekort aan bèta’s en technici te bestrijden. Hij noemde het in dat licht “onbegrijpelijk” dat het kabinet de instroom van buitenlandese studenten uit kostenoverwegingen wil beperken. “Iedere student die in Nederland komt studeren is een overwinnig in de slag om talent. Een slag die de allerbelangrijkste zal zijn in de komende jaren. De instroom beperken is penny wise, pound foolish. Als Nederland zich terugtrekt achter de dijken, zal het de zware economische crisis niet te boven komen.”

Sybrand van Haarsma Buma, voorzitter van de CDA-fractie in de Tweede Kamer en een van de drijvende krachten achter de Apeldoorn-conferentie, had de bezuinigingsonderhandelingen in het Catshuis laten onderbreken om in Manchester aanwezig te kunnen zijn. In zijn praatje bij het diner reageerde hij niet rechtstreeks op de kritiek van Wientjes, maar gaf hij een waarschuwing die veel indruk maakte op de aanwezigen.

“In Nederland wordt er hardop getwijfeld aan globalisering in het algemeen en immigratie in het bijzonder”, zei hij. “Er is een groeiende kloof in de samenleving tussen hoogopgeleiden die voordeel hebben van globalisering, en aan de andere kant degenen die er de problemen van ervaren. Mensen die bang zijn dat ze hun banen verliezen, in Nederland bijvoorbeeld aan een Pool. Terwijl de universiteit de kennis en vaardigheden uit het buitenland nodig heeft, zijn anderen bang voor wat ze als bedreiging zien.”

Een kwart van de docenten van de Universiteit van Manchester komt uit het buitenland. Van Haarsma Buma ziet dat als een groot pluspunt. “Maar als ik hier in Manchester op straat vraag wat mensen daarvan vinden, dan denk ik dat ze zeggen: they take our jobs. Het punt dat ik wil maken is: universiteiten kunnen niet bloeien in de toekomst als ze zich alleen maar internationaal oriënteren. Ze zullen zich ook moeten richten op de stad en de regio waarin ze zich bevinden en hun land. Het moet beide zijn.”

Zelf weet hij dat internationaal georiënteerde universiteiten essentieel zijn voor Nederland: “Maar dat kan ik als policicus alleen bewerkstelligen als degenen die niet naar de universiteit gaan het idee hebben dat de universiteit ook van hen is.” Daarom juicht hij het bijvoorbeeld toe dat de universiteiten van Rotterdam, Delft en Leiden hun voorgenomen samenwerking geen fusie noemen. “Vandaag de dag is het heel belangrijk dat het niet zoiets wordt als de Universiteit van de Randstad Holland of zo. Mensen zullen kunnen aanvaarden dat er veranderingen zijn, maar willen zich er wel mee kunnen identificeren.”