Onbevangen fantasie

Wie een blik werpt op de avontuurlijke loopbaan van Erik Workel, verwacht dat hij een student was die stond te trappelen om naar het buitenland te gaan. Workel werkte namelijk bij gerenommeerde bureaus in Zuid- en Oost-Europa. Het begin van het buitenlandse architectenavontuur was echter verre van gepland. Tijdens een voorlichtingsdag over stages en studie in het buitenland, vulde Workel een formulier in dat een inschrijving bleek te zijn voor de Technische Universiteit in Berlijn. “Ik dacht dat het een informatieformulier was”, zegt Workel. “Maar toen kreeg ik ineens bericht dat ik naar Berlijn mocht. Ik wist niet wat me overkwam. Maar het werd een fantastische tijd. Je wordt je in het buitenland ook heel bewust van de manier waarop je in Delft les hebt gekregen. In Delft ligt veel nadruk op de gouden eeuw van het bouwen in Nederland. Maar er zijn nog zoveel meer architectonische juweeltjes in de wereld te vinden. Ook architecten die minder bekend zijn, hebben prachtige dingen bedacht. Daarom is het goed je blikveld op de wereld te verruimen door op verschillende locaties in diverse landen en steden te wonen en te werken.”

In Berlijn leerde hij dat andere landen totaal andere architectonische aandachtspunten hebben. “In Berlijn heb ik een studieproject gedaan voor een geboortehuis waar vrouwen op honderd verschillende manieren konden bevallen. Dat was even iets heel anders dan het moderne bouwen in Nederland.”

Na zijn studie bleef Workel zich aangetrokken voelen tot andere manieren van bouwen en tot het buitenland. Daarom zegde hij zijn baan bij Jeanne Dekkers op om weer de collegebanken op te zoeken. Hij volgde een postdoc bij Staedel, Hochschule der Kunste in Frankfurt am Main. Daar kreeg hij les van vooraanstaande architecten als Peter Cook en Enric Miralles. “Van hen leerde ik dat je een heel andere basis voor steden kunt nemen dan gebruikelijk is. Zij namen een wc als uitgangspunt voor een stad, of bedachten opklapbare steden. Zelfs steden gebaseerd op kauwgum. Die fantasierijke insteek vond ik geweldig”, zegt de architect.

Nadat hij zijn studie in Frankfurt had afgerond, leidde het toeval hem naar Madrid. Hij ging aan de slag bij Mansilla+Tunon. “Het was daar fantastisch. Ik woonde bij een professor in huis en het bureau was net een grote familie. Iedere week werd er een uitje voor me georganiseerd, zodat ik me niet hoefde te vervelen.”

En vervelen deed Workel zich geen moment. Terwijl zijn collega’s van één tot vier siësta hielden, trok Workel erop uit om iedere dag iets nieuws te zien. “Tijdens mijn wandelingen kwam ik heldere en innovatieve architectuur uit de jaren vijftig en zestig tegen. Soms waren het juweeltjes van wederopbouw. Blijkbaar had de Franco-tijd architecten gedwongen om uiterst vindingrijke gebouwen neer te zetten. Maar erg bekend is die architectuur niet meer in Spanje. Ook niet of nauwelijks bij mijn collega’s, wat natuurlijk wel begrijpelijk is, gezien de gevoeligheid over de dictatuur.”
De vindingrijke architectuur uit de jaren vijftig en zestig inspireerde Workel bij zijn eigen ontwerpen. “Ik werkte in deze periode hoofdzakelijk aan het Centro de Artes Modernes in León, en we waren hard op zoek naar een reguleerbare verduistering in de buitengevel. Aanvankelijk kwamen we niet verder dan modieuze verticale lamellen. Ik heb toen voorgesteld om garagedeuren te nemen die veel in Spanje voorkomen. Ik vond ze mooi en ze waren simpel en uitermate geschikt om licht te reguleren en ze zouden, over de hele gevel verdeeld een sterk beeld opleveren.”
Zijn collega’s waren erg enthousiast over Workels simpele oplossing voor de lichtregulering, maar het ontwerp is uiteindelijk niet gerealiseerd vanwege gemeentelijke strubbelingen. Toch kijkt de architect met veel plezier op de periode terug. “Door mijn enthousiaste verhalen gingen mijn collega’s ook op ontdekkingstocht door de stad. Bij mijn afscheidsdiner kreeg ik een boek met alle vergeten architecten die ik in de stad had ontdekt.”
Workel leerde zelf ook veel van zijn Madrileense collega’s. “Het bureau waar ik werkte was klein. Er werkten ongeveer zes man. Toch was er een aanzienlijk aantal grote, openbare gebouwen in voorbereiding en uitvoering. In Nederland zou daar een veel groter team op hebben gezeten.”
Mansilla+Tunon werkte enorm efficiënt: “Vergaderingen waren zonder inleidende prietpraat over het weer, het naderende weekend of de kinderen. Direct na binnenkomst kwam men al tot de kernpunten. En meer dan de helft van de uitvoeringsdetails werden op de bouwplaats, met de handwerkslieden uitgedacht. In Madrid merkte ik pas dat hoewel alles in Nederland op het gebied van architectuur goed geregeld is en alles op elk moment en elke plek verkrijgbaar is, dit ook tegen je kan werken. In Madrid waren bepaalde beperkingen en schaarste en dat hield ons erg scherp.”

SerieusNa Madrid vertrok Workel naar Boedapest. Hij ging daar aan de slag voor Erick van Egeraat associated architects. Het bureau waar Workel werkte was ‘wat formeel’ maar Workel voelt zich er wel thuis. “De mensen op het bureau moesten soms erg op hun tenen lopen en het deed ze goed dat er iemand was die het werk en de verhoudingen met een lach relativeerde. In het begin schrokken ze als ik moest lachen, want dat waren ze niet gewend. Maar uiteindelijk waardeerden ze het ook enorm, want je hoeft niet altijd serieus te zijn om goed werk af te leveren. Integendeel.”

Mede voor Erick van Egeraat associated architects zette Workel een bureau op in Rusland. “Een prachtige locatie, vlakbij het Kremlin. Maar hoe mooi de locatie ook was, het voelde wel alsof ik aan het pionieren was. Het is nogal een bureaucratisch land. Het gevecht met deze bureaucratie was irritant, maar het had ook zijn charmes. Ik moest bijvoorbeeld een internetaansluiting regelen. In Nederland is dat eenvoudig, maar in Moskou niet. Ik moest met een zak met geld naar de achtste etage van een gebouw. Achterin een gang was een loket en net op het moment dat ik aan de beurt was, hingen ze een bordje op met ‘technical break’.”
Workel werkte vooral aan de grootste Europese woontorens. Maar de Russische opdrachtgever wilde het omvangrijke bouwproject niet betalen. Toen de uitgebreide arbitragezaak die daarop volgde zich maar voort bleef slepen, kreeg Workel genoeg van het buitenland.
Daarom greep hij de kans om bij SeARCH Architects in Nederland aan de slag te gaan met beide handen aan. “Ik haal hier heel veel voldoening uit. Ik was al tien jaar werkzaam als architect, maar had nog niets gebouwd. Ik was er klaar voor om zelf te gaan bouwen.”

In zijn projecten gebruikt Workel onbevangen fantasie. Samen met zijn collega’s bedacht hij een gebouw voor de stad Utrecht in de vorm van een letter u, van welke kant je er ook tegen aan kijkt. Woningen in Den Haag worden voorzien van kunstrijk metselwerk en gaaswerk in bloempatroon. Die fantasievolle insteek vindt hij belangrijk. Maar Workel vindt het ook cruciaal dat de mensen voor wie hij bouwt het gebouw waarderen. “Een buurthuis in Marken wordt door ons uitgebreid. Het is een erg hechte gemeenschap. Alles gebeurt in dat buurthuis. Doden worden er opgebaard, maar er worden ook fancy fairs gehouden. Die mensen weten wat ze willen met hun buurthuis en het is dankbaar werk dat ik daarvoor mag ontwerpen.”
Workel weet nog niet precies hoe zijn toekomst eruit gaat zien. “Misschien begint het straks wel weer te kriebelen dat ik naar het buitenland wil, maar nu ben ik erg opgelucht dat ik in Nederland werk.”

,

Naam: Erik Workel (41)
Woonplaats: Amsterdam
Verliefd/verloofd/getrouwd: Verloofd met Joost
Studie: Bouwkunde
Afstudeerrichting: Architectuur
Loopbaan: Van 1991 tot en met 1996 was Erik Workel projectmedewerker bij Jeanne Dekkers. Van 1997 tot en met 2000 volgde Workel een postdoc op Staedelschule in Frankfurt. In 1999 begon hij ook als projectarchitect te werken bij Schneider+Schumacher. In 2001 werd hij projectmedewerker bij Mansilla+Tunon in Madrid. Van 2001 tot en met 2004 werkte hij voor Erick van Egeraat Associated Architects. Voor dat bureau werkte hij in Rotterdam, Budapest en Moskou. Vanaf 2006 is hij in dienst van SeARCH. Hij begon daar als projectarchitect en is nu teamleider.

Wie een blik werpt op de avontuurlijke loopbaan van Erik Workel, verwacht dat hij een student was die stond te trappelen om naar het buitenland te gaan. Workel werkte namelijk bij gerenommeerde bureaus in Zuid- en Oost-Europa. Het begin van het buitenlandse architectenavontuur was echter verre van gepland. Tijdens een voorlichtingsdag over stages en studie in het buitenland, vulde Workel een formulier in dat een inschrijving bleek te zijn voor de Technische Universiteit in Berlijn. “Ik dacht dat het een informatieformulier was”, zegt Workel. “Maar toen kreeg ik ineens bericht dat ik naar Berlijn mocht. Ik wist niet wat me overkwam. Maar het werd een fantastische tijd. Je wordt je in het buitenland ook heel bewust van de manier waarop je in Delft les hebt gekregen. In Delft ligt veel nadruk op de gouden eeuw van het bouwen in Nederland. Maar er zijn nog zoveel meer architectonische juweeltjes in de wereld te vinden. Ook architecten die minder bekend zijn, hebben prachtige dingen bedacht. Daarom is het goed je blikveld op de wereld te verruimen door op verschillende locaties in diverse landen en steden te wonen en te werken.”

In Berlijn leerde hij dat andere landen totaal andere architectonische aandachtspunten hebben. “In Berlijn heb ik een studieproject gedaan voor een geboortehuis waar vrouwen op honderd verschillende manieren konden bevallen. Dat was even iets heel anders dan het moderne bouwen in Nederland.”

Na zijn studie bleef Workel zich aangetrokken voelen tot andere manieren van bouwen en tot het buitenland. Daarom zegde hij zijn baan bij Jeanne Dekkers op om weer de collegebanken op te zoeken. Hij volgde een postdoc bij Staedel, Hochschule der Kunste in Frankfurt am Main. Daar kreeg hij les van vooraanstaande architecten als Peter Cook en Enric Miralles. “Van hen leerde ik dat je een heel andere basis voor steden kunt nemen dan gebruikelijk is. Zij namen een wc als uitgangspunt voor een stad, of bedachten opklapbare steden. Zelfs steden gebaseerd op kauwgum. Die fantasierijke insteek vond ik geweldig”, zegt de architect.

Nadat hij zijn studie in Frankfurt had afgerond, leidde het toeval hem naar Madrid. Hij ging aan de slag bij Mansilla+Tunon. “Het was daar fantastisch. Ik woonde bij een professor in huis en het bureau was net een grote familie. Iedere week werd er een uitje voor me georganiseerd, zodat ik me niet hoefde te vervelen.”

En vervelen deed Workel zich geen moment. Terwijl zijn collega’s van één tot vier siësta hielden, trok Workel erop uit om iedere dag iets nieuws te zien. “Tijdens mijn wandelingen kwam ik heldere en innovatieve architectuur uit de jaren vijftig en zestig tegen. Soms waren het juweeltjes van wederopbouw. Blijkbaar had de Franco-tijd architecten gedwongen om uiterst vindingrijke gebouwen neer te zetten. Maar erg bekend is die architectuur niet meer in Spanje. Ook niet of nauwelijks bij mijn collega’s, wat natuurlijk wel begrijpelijk is, gezien de gevoeligheid over de dictatuur.”
De vindingrijke architectuur uit de jaren vijftig en zestig inspireerde Workel bij zijn eigen ontwerpen. “Ik werkte in deze periode hoofdzakelijk aan het Centro de Artes Modernes in León, en we waren hard op zoek naar een reguleerbare verduistering in de buitengevel. Aanvankelijk kwamen we niet verder dan modieuze verticale lamellen. Ik heb toen voorgesteld om garagedeuren te nemen die veel in Spanje voorkomen. Ik vond ze mooi en ze waren simpel en uitermate geschikt om licht te reguleren en ze zouden, over de hele gevel verdeeld een sterk beeld opleveren.”
Zijn collega’s waren erg enthousiast over Workels simpele oplossing voor de lichtregulering, maar het ontwerp is uiteindelijk niet gerealiseerd vanwege gemeentelijke strubbelingen. Toch kijkt de architect met veel plezier op de periode terug. “Door mijn enthousiaste verhalen gingen mijn collega’s ook op ontdekkingstocht door de stad. Bij mijn afscheidsdiner kreeg ik een boek met alle vergeten architecten die ik in de stad had ontdekt.”
Workel leerde zelf ook veel van zijn Madrileense collega’s. “Het bureau waar ik werkte was klein. Er werkten ongeveer zes man. Toch was er een aanzienlijk aantal grote, openbare gebouwen in voorbereiding en uitvoering. In Nederland zou daar een veel groter team op hebben gezeten.”
Mansilla+Tunon werkte enorm efficiënt: “Vergaderingen waren zonder inleidende prietpraat over het weer, het naderende weekend of de kinderen. Direct na binnenkomst kwam men al tot de kernpunten. En meer dan de helft van de uitvoeringsdetails werden op de bouwplaats, met de handwerkslieden uitgedacht. In Madrid merkte ik pas dat hoewel alles in Nederland op het gebied van architectuur goed geregeld is en alles op elk moment en elke plek verkrijgbaar is, dit ook tegen je kan werken. In Madrid waren bepaalde beperkingen en schaarste en dat hield ons erg scherp.”

SerieusNa Madrid vertrok Workel naar Boedapest. Hij ging daar aan de slag voor Erick van Egeraat associated architects. Het bureau waar Workel werkte was ‘wat formeel’ maar Workel voelt zich er wel thuis. “De mensen op het bureau moesten soms erg op hun tenen lopen en het deed ze goed dat er iemand was die het werk en de verhoudingen met een lach relativeerde. In het begin schrokken ze als ik moest lachen, want dat waren ze niet gewend. Maar uiteindelijk waardeerden ze het ook enorm, want je hoeft niet altijd serieus te zijn om goed werk af te leveren. Integendeel.”

Mede voor Erick van Egeraat associated architects zette Workel een bureau op in Rusland. “Een prachtige locatie, vlakbij het Kremlin. Maar hoe mooi de locatie ook was, het voelde wel alsof ik aan het pionieren was. Het is nogal een bureaucratisch land. Het gevecht met deze bureaucratie was irritant, maar het had ook zijn charmes. Ik moest bijvoorbeeld een internetaansluiting regelen. In Nederland is dat eenvoudig, maar in Moskou niet. Ik moest met een zak met geld naar de achtste etage van een gebouw. Achterin een gang was een loket en net op het moment dat ik aan de beurt was, hingen ze een bordje op met ‘technical break’.”
Workel werkte vooral aan de grootste Europese woontorens. Maar de Russische opdrachtgever wilde het omvangrijke bouwproject niet betalen. Toen de uitgebreide arbitragezaak die daarop volgde zich maar voort bleef slepen, kreeg Workel genoeg van het buitenland.
Daarom greep hij de kans om bij SeARCH Architects in Nederland aan de slag te gaan met beide handen aan. “Ik haal hier heel veel voldoening uit. Ik was al tien jaar werkzaam als architect, maar had nog niets gebouwd. Ik was er klaar voor om zelf te gaan bouwen.”

In zijn projecten gebruikt Workel onbevangen fantasie. Samen met zijn collega’s bedacht hij een gebouw voor de stad Utrecht in de vorm van een letter u, van welke kant je er ook tegen aan kijkt. Woningen in Den Haag worden voorzien van kunstrijk metselwerk en gaaswerk in bloempatroon. Die fantasievolle insteek vindt hij belangrijk. Maar Workel vindt het ook cruciaal dat de mensen voor wie hij bouwt het gebouw waarderen. “Een buurthuis in Marken wordt door ons uitgebreid. Het is een erg hechte gemeenschap. Alles gebeurt in dat buurthuis. Doden worden er opgebaard, maar er worden ook fancy fairs gehouden. Die mensen weten wat ze willen met hun buurthuis en het is dankbaar werk dat ik daarvoor mag ontwerpen.”
Workel weet nog niet precies hoe zijn toekomst eruit gaat zien. “Misschien begint het straks wel weer te kriebelen dat ik naar het buitenland wil, maar nu ben ik erg opgelucht dat ik in Nederland werk.”