Ombudsman: ‘Er is altijd ergens gedoe’

Wie is Job van Luyken?
“Dat klinkt bijna als een coachvraag. Coachen en journalisten, dat ligt af en toe wel in elkaars verlengde. De eerste studie waarvoor ik me opgaf was de School voor de Journalistiek in Utrecht, maar ik was nummer 170 en er werden maar 150 studenten aangenomen. Ik ben 56, getrouwd en heb drie zonen. Ik woon in Hilversum en ik zit sinds maart bij de TU Delft als ombudsfunctionaris. Daarnaast ben ik arbeidsmediator, lifecoach en doe ik onderzoeken naar ongewenste omgangsvormen: seksuele intimidatie en dergelijke. Ik zit in klachtencommissies en zie #MeToo-zaken. Erg interessant en super ingewikkeld.”

Kunt u iets vertellen over uw werk?
“Je krijgt eerst een klager en je denkt: wat is hier allemaal gebeurd? Vervolgens hoor je een aangeklaagde en denk je: dat is ook een aannemelijk verhaal. Net als bij de journalistiek moet je dan doorvragen. Je moet je eigen mening of gevoel volledig opzij zetten. Dat genuanceerde en objectieve maakt het interessant. Ik heb drie jaar geneeskunde gedaan en ben uiteindelijk afgestudeerd in de rechten. Ik ben geen advocaat, officier van justitie of rechter geworden, terwijl ik dat laatste graag had gedaan.”

Waarom deed u het niet?
“Omdat me dat saai leek. Je bent de hele dag dossiers aan het lezen. Ik wil meer mee kunnen denken en werken aan oplossingen. Mensen over een drempel helpen en de wereld een beetje mooier of aangenamer maken. Als ombudsman luister ik en soms is het daarmee klaar. Soms moet je luisteren en adviseren of doorverwijzen. En soms moet je als bemiddelaar ergens tussen springen. Als meer mensen in één zaak komen, moet je soms zelfstandig een onderzoek starten.”

Wat was uw eerste indruk van de TU?
“Dat het echt een universiteit is. Ik heb zelf zeven jaar op de Katholieke Universiteit Nijmegen gezeten en vaker op universiteiten rondgelopen en die gebouwen zijn vaak een beetje saai, vooral de ruimtes voor het personeel. Alles wat met studenten te maken heeft is vaak wat fleuriger en aardiger. Hoe meer je in de personeelskrochten komt, hoe minder geld er beschikbaar is, denk ik wel eens.”

‘Ik kan met mijn zelfstandige onderzoeksbevoegdheden van alles boven water halen’

Van Luyken wijst naar de muur tegenover hem. Er hangt een enorme poster van een hangbrug in een woud. Hij heeft hem niet zelf opgehangen, maar de poster mag wat hem betreft niet meer weg. De brug, zo vindt hij, staat voor het werk dat hij doet: mensen verbinden.

“Er hangt een leuke sfeer op deze universiteit. Ik vind het gaaf, al die studenten die hier zitten om hun leven vorm te geven. Dat inspireert me. Vervolgens zit je er wat langer en word je geconfronteerd met de nogal gebrekkige ict-structuur. In alle opzichten: hoe je desktop is ingericht en hoe het er uitziet. Dingen zoeken op intranet: dat doe je je ergste vijand niet aan. Je vindt helemaal niks. Eerst moet ik inloggen op de website en vervolgens moet ik inloggen op de werknemerspagina. Je verwacht dat niet van een technische universiteit. Op mijn laptop en telefoon heb ik TU-mail, maar als ik een mailtje stuur via mijn telefoon, komt hij niet in de verzendbak van mijn mail. Je kunt dus niets meer terugvinden. Ik weet dat het anders kan, maar blijkbaar is daar geen geld voor.”

Hoe onafhankelijk bent u?
“Ik word ingehuurd via een derde partij: BMW Voor Elkaar, waarbij BMW staat voor bedrijfsmaatschappelijk werk. De TU betaalt BMW Voor Elkaar en die betaalt mij weer. Ik wil het liefst dat er een derde partij tussen zit. Onafhankelijker kan het niet. Ik vind het stoer dat het college uiteindelijk toch voor een ombudsman heeft gekozen. Ik voel aan hoe lastig ze dat vinden en ik kan me dat voorstellen. Weten zij veel wat ik allemaal ga doen en welke mensen en problematiek ik hier binnenkrijg? Ik kan in principe met mijn zelfstandige onderzoeksbevoegdheden van alles boven water halen.”

Zijn mensen verplicht mee te werken?
“Ja en ik hoop dat het college uiteindelijk tot de conclusie komt dat ik met mijn komst meer zorgen wegneem dan kom brengen. Ik merk uit een aantal zaken dat het college blij is dat ik het naar voren breng. Graag wil ik een keer bij een overlegvergadering zitten met de ondernemingsraad en een bestuurder erbij, om te voelen hoe dat hier gaat. Als je elkaar als bestuurder en ondernemingsraad goed weet te vinden, kun je een hoop ellende voorkomen. Je mag ongevraagd advies geven als ondernemingsraad. Doe dat.”

Gebeurt dat te weinig?
“Ik vraag me af of dat hier in voldoende mate gebeurt: elkaar weten te vinden, gevraagd of ongevraagd. Je kunt vinden dat je je strikt aan de letter moet houden als je advies moet vragen. Je kunt ook zeggen: het is fijn als hier extra ogen naar kijken al hoeven we geen advies te vragen. Medewerkers weten dan dat het niet alleen maar bestuurders zijn die allerlei dingen verzinnen. Daar kun je een gedoe mee voorkomen en ervoor zorgen dat mensen wegblijven bij mij.”

Hoeveel mensen zijn er al bij u langs geweest?
“Ik heb in de eerste vier maanden al meer dan honderd gesprekken gehad, exclusief de kennismakingsgesprekken.”

Dat klinkt als veel.
“Daaruit moet je niet concluderen dat er veel aan de hand is, maar er spelen wel een aantal thema’s. Het gaat om mensen die teleurgesteld zijn omdat een beslissing wel of niet is genomen. Die beslissing kan gaan over hun R&O, een promotie, een contract, privileges die ze wel of niet krijgen, de werkplek, samenwerking en omgang met elkaar. Het gaat om een stuk of 75 mensen in vier maanden.”

Heeft u genoeg aan twee dagen per week?
“Ik zit hier in principe op woensdag en vrijdag en kom nu af en toe tijd tekort. Ik vind het prima om het soms in mijn eigen tijd te doen en ik maak veel meer uren dan ik in rekening laat brengen. Dat is allemaal toegestaan, heel fijn. De TU is echt bereid er wat van te maken. Je ziet het aan zo’n geval als bij de Universiteit van Amsterdam, daar was een professor over wie de mythe rondging ‘een acht voor een nacht’. Iedereen wist dat die man met zijn tengels aan vrouwen zat: de vertrouwenspersonen en een aantal leidinggevenden. Niemand deed er wat aan. Er mist dan een loket.”

Kan wat daar gebeurd is hier ook voorkomen?
“Ja, dat kan, omdat dat in de menselijke natuur zit. Mensen pakken de ruimte die ze krijgen. Er zijn twee dingen die corrumperen: geld en seks. Het is hier de TU dus geld heb je niet, blijft seks over. Vaak treedt het op bij machtsverschillen. Een afhankelijkheidssituatie heb je hier sowieso als promovendus en promotor, en als student en professor. Bij bedrijven komt het ook voor, dus waarom hier niet?”

‘Het gaat altijd mis op communicatie‘

Heeft u meldingen gehad van #MeToo?
“Nee. In principe zijn dat zaken voor vertrouwenspersonen.”

Maar mensen bij de UvA gingen ook naar de vertrouwenspersonen?
“Dus op het moment dat die mensen bij de vertrouwenspersonen de indruk krijgen dat hun klacht niet wordt aangepakt, kunnen ze bij een ombudsman terecht. Want dan verzaakt iemand in zijn rol die hij of zij formeel heeft.”

Heeft u mensen doorverwezen naar de vertrouwenspersoon?
“Nee, nog niet. Ik hoop het ook niet te hoeven doen. Toevallig heb ik het jaarverslag gelezen van de vertrouwenspersonen. Ik heb kennis genomen van een aantal zaken en durf het bijna niet te zeggen maar ik vind het weinig.”

Bedoelt u dat mensen het niet durven zeggen?
“Dat weet ik dus niet. Op zo’n populatie vind ik het aantal meldingen laag, zeker als er ook studenten bijzitten.”

Hebben we het over ongewenst gedrag?
‘Ja, er is altijd ergens gedoe. Als iemand het gevoel heeft dat hem of haar onrecht wordt aangedaan, zoekt hij het nooit bij zichzelf. Het komt vooral door die ander, terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn. Onvrede is er altijd, dat is geen teken dat er sprake is van een ongezonde organisatie. Als ik het vergelijk met wat ik op andere plekken zie en hoor, vind ik het aantal meldingen op zo’n populatie weinig. Ik geloof niet de TU Delft daar uniek in is.”

Wat kunt u betekenen voor de mensen die zijn langsgekomen?
“Ik heb soms wat in perspectief kunnen plaatsen. In een tweetal gevallen heb ik bemiddeld en het lijkt erop alsof dat is gelukt. Ik zeg altijd: je hebt van mij een lifetime guarantee, dus als het op een gegeven moment niet meer werkt kom je maar langs.”

Is er een onderliggend probleem?
“Ja, het gaat altijd mis op communicatie. Communicatie is luisteren. Het is niet alleen dat mensen dingen niet zeggen, maar ook dat sommige mensen dingen niet willen hóren. Mensen nemen veel aan. We zitten op een universiteit, wat doe je met een aanname? Verifiëren! Ga het verifiëren: wat bedoelt die persoon als hij dat zegt? Als je het raar vindt wat die zegt, vraag dan of hij het echt zo bedoelt. Aannames zijn echt killing. In alles moet je bijna een journalist zijn: doorvragen, doorvragen, doorvragen.”

Ombudsman voor personeel Job van Luyken, is te vinden in het gebouw van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, kamer 5.05. Telefoon: +31(0)627024134. Mail: j.r.h.m.vanluyken@tudelft.nl