Rugklachten zijn het gevolg van veel stilzitten. Ir. Dirk van Deursen studeerde bij werktuigbouw af op een revolutionair concept: laat een motortje de stoel bewegen.
Zijn verrassende ontdekking is dat de lengte van de menselijke rug dan toe- in plaats van afneemt.
De vader van Van Deursen is arts in de manuele geneeskunde, zeg maar ruggenkraker. Van hem stamt het idee voor een bewegende stoel. Want bewegen is goed voor je, vertelt Van Deursen: ,,Uit onderzoek bleek dat een proefpersoon tijdens lopen of fietsen maar liefst vier of vijf keer zo weinig klachten had als tijdens stilzitten.”
In de klassieke ergonomie wordt wel naar beweging gekeken maar op een andere manier. Stoelen worden zo ontworpen dat het zitvlak en het rugvlak onder een ideale hoek staan. Van Deursen: ,,Ze geven dan bijvoorbeeld het rugvlak een beperkte bewegingsvrijheid. De rugleuning beweegt dus. Dat noemen ze dan actief zitten.”
Er klinkt spot door in Van Deursen’s stem. ,,Dat noemen wij niet actief. In ons ontwerp brengt de stoel de persoon in beweging.” Het zitvlak van de verder doodgewone bureaustoel wordt aangedreven door een motortje. Het rugvlak zit vast. ,,Tenslotte wil je er makkelijk mee kunnen typen en dergelijke.” Het resultaat is dat de ruggewervel getordeerd wordt.
Van Deursen vertelt dat er een medische reden voor deze keuze is. ,,De axiale beweging van de ruggewervel is voor iedereen toegankelijk. Mensen met rugklachten hebben bijvoorbeeld problemen met bukken, maar bijna nooit met draaien.”
Uit onderzoek bij proefpersonen bleek dat de stoel tot vijf keer lagere pijnscores kreeg, zelfs bij zeer kleine uitwijkingen en frequenties. ,,Het zitvlak draait minder dan een graad en zo’n vijf slagen per minuut. Dat is bijna helemaal niets, je kunt de stoel nauwelijks met het blote oog zien bewegen.”
Martelwerktuig
Toen Van Deursen voor de keuze voor zijn afstudeeronderwerp stond, was die snel gemaakt. ,,Ik ben gaan zoeken naar een vakgroep die zich hieraan wilde wijden.” Aangezien Van Deursen een autostoel wilde ontwerpen, werd het de vakgroep transporttechnologie bij Werktuigbouw.
Na een paar maanden literatuuronderzoek bleek dat de autostoel misschien wel hoog gegrepen was. ,,Wat voor invloed zou zo’n beweging op het rijgedrag hebben?” De begeleider van Van Deursen, prof.dr.ir. J.J.M. Evers, stelde voor een aantal datatypistes als proefpersoon te gebruiken en zo de kantoorsituatie te simuleren.
Van Deursen bleef zitten met de vraag wat hij moest meten. ,,Pijn is subjectief en moeilijk te meten. Daarom stelde mijn vader voor om de lengte van de proefpersonen te meten.”
De rug van de mens is elke morgen op zijn langst. Gedurende de dag krimpt de ruggewervel zo’n twee centimeter. ,,Lengte is een bekende maat voor rugbelasting. Als je bijvoorbeeld iemand met tien kilo en met twintig kilo belast, zakt de rug twee keer zoveel in.”
In samenwerking met de werkplaats werd er een apparaat gebouwd waarmee de lengte van de rug gemeten kon worden. ,,We hebben het gedeeltelijk afgekeken van een apparaat aan de VU, in Amsterdam. De afwerking is erg mooi, van de kleuren tot aan de kleinste schroefjes toe. Daar waren de mensen van de VU wel jaloers op.”
Maar een mens is ook maar een mens, verzucht Van Deursen. ,,Bij een nauwkeurige lengtemeting van de rug heb je te maken met allerlei variaties in houdingen. Dat probeert het apparaat te beperken. Het lijkt daarom een beetje op een martelwerktuig.”
Daarnaast schreef Van Deursen een protocol voor het onderzoek. ,,Daarin staat van uur tot uur wat er moet gebeuren met de proefpersoon. Dat moet omdat je de stituatie zonder beweging in de stoel en met beweging, wilt vergelijken op hetzelfde moment van de dag. Op de twee meetdagen moet de proefpersoon dezelfde belasting van de rug hebben gehad, dus evenveel slaap, op allebei de dagen met de fiets, etcetera.”
Lengtetoename
Uiteindelijk kwam puntje bij paaltje. Werkt het ook? Eerst mat Van Deursen zijn eigen dagcurve. ,,En inderdaad, mijn rug kromp tussen tien uur ’s morgens en vier uur ’s middags tien millimeter.”
De acht proefpersonen zaten op twee dagen een uur lang op stoel in het Dijkzigt ziekenhuis van de Erasmus universiteit. Het effect was overduidelijk. ,,We zagen een lengte-afname van zo’n eentiende tot twee millimeter bij de stilstaande stoel. Zodra we de motor aanzetten, nam de lengte toe met wel anderhalve millimeter.”
Voor de lengtetoename heeft Van Deursen nog geen verklaring. ,,Normaliter neemt je ruglengte toe als je ’s nachts in bed ligt. Werkt deze stoel ontspannend? Je zou zeggen van niet, je beweegt namelijk. Misschien komt het doordat je beweegt. Door deze beweging belast je je tussenwervelschijven op een bepaalde manier. Daar ben ik na mijn afstudeeronderzoek verder mee gegaan. Ik onderzoek nu een mechanisch model voor deze tussenwervelschijven. Ondanks een enorme wereldwijde hoeveelheid aan onderzoeken is hier nog niet veel over bekend.” Uiteindelijk hoopt Van Deursen dit model te kunnen testen bij overleden mensen, die hun lichaam ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap.
Van Deursen maakt ondertussen werk van zijn afstudeeronderzoek. ,,Ik wil geen aio worden. Ik heb een eigen bedrijf dat zich met meubels bezig houdt. Dat had ik al vóór mijn afstudeeronderzoek. Ik had dus al affiniteit met ondernemen. Ik wilde graag verder met het onderzoek van mijn vader. Maar toen ik begon met afstuderen was nog veel onzeker: is het commercieel wel aantrekkelijk? Er was nog geen patent. En werkt het?”
Van Deursen denkt inmiddels van wel. ,,We hebben nu een licentie verkocht aan een van de grootste Duitse stoelenfabrikanten. Bovendien zijn we bezig met een autostoel, die we in de simulator bij TNO zouden willen testen. Ook met vliegtuigstoelen ben ik bezig. Zitten is een enorme markt.”
Van Deursen hoopt dat zijn stoel preventief werkt voor rugklachten. ,,Rugklachten kosten het bedrijfsleven enorm veel geld.” Van Deursen wrijft zich al in de handen. ,,Tot die tijd wordt de stoel nog wel eens belachelijk gemaakt. Is het een wiebelstoel of een vibrostoel?”
Rugklachten zijn het gevolg van veel stilzitten. Ir. Dirk van Deursen studeerde bij werktuigbouw af op een revolutionair concept: laat een motortje de stoel bewegen. Zijn verrassende ontdekking is dat de lengte van de menselijke rug dan toe- in plaats van afneemt.
De vader van Van Deursen is arts in de manuele geneeskunde, zeg maar ruggenkraker. Van hem stamt het idee voor een bewegende stoel. Want bewegen is goed voor je, vertelt Van Deursen: ,,Uit onderzoek bleek dat een proefpersoon tijdens lopen of fietsen maar liefst vier of vijf keer zo weinig klachten had als tijdens stilzitten.”
In de klassieke ergonomie wordt wel naar beweging gekeken maar op een andere manier. Stoelen worden zo ontworpen dat het zitvlak en het rugvlak onder een ideale hoek staan. Van Deursen: ,,Ze geven dan bijvoorbeeld het rugvlak een beperkte bewegingsvrijheid. De rugleuning beweegt dus. Dat noemen ze dan actief zitten.”
Er klinkt spot door in Van Deursen’s stem. ,,Dat noemen wij niet actief. In ons ontwerp brengt de stoel de persoon in beweging.” Het zitvlak van de verder doodgewone bureaustoel wordt aangedreven door een motortje. Het rugvlak zit vast. ,,Tenslotte wil je er makkelijk mee kunnen typen en dergelijke.” Het resultaat is dat de ruggewervel getordeerd wordt.
Van Deursen vertelt dat er een medische reden voor deze keuze is. ,,De axiale beweging van de ruggewervel is voor iedereen toegankelijk. Mensen met rugklachten hebben bijvoorbeeld problemen met bukken, maar bijna nooit met draaien.”
Uit onderzoek bij proefpersonen bleek dat de stoel tot vijf keer lagere pijnscores kreeg, zelfs bij zeer kleine uitwijkingen en frequenties. ,,Het zitvlak draait minder dan een graad en zo’n vijf slagen per minuut. Dat is bijna helemaal niets, je kunt de stoel nauwelijks met het blote oog zien bewegen.”
Martelwerktuig
Toen Van Deursen voor de keuze voor zijn afstudeeronderwerp stond, was die snel gemaakt. ,,Ik ben gaan zoeken naar een vakgroep die zich hieraan wilde wijden.” Aangezien Van Deursen een autostoel wilde ontwerpen, werd het de vakgroep transporttechnologie bij Werktuigbouw.
Na een paar maanden literatuuronderzoek bleek dat de autostoel misschien wel hoog gegrepen was. ,,Wat voor invloed zou zo’n beweging op het rijgedrag hebben?” De begeleider van Van Deursen, prof.dr.ir. J.J.M. Evers, stelde voor een aantal datatypistes als proefpersoon te gebruiken en zo de kantoorsituatie te simuleren.
Van Deursen bleef zitten met de vraag wat hij moest meten. ,,Pijn is subjectief en moeilijk te meten. Daarom stelde mijn vader voor om de lengte van de proefpersonen te meten.”
De rug van de mens is elke morgen op zijn langst. Gedurende de dag krimpt de ruggewervel zo’n twee centimeter. ,,Lengte is een bekende maat voor rugbelasting. Als je bijvoorbeeld iemand met tien kilo en met twintig kilo belast, zakt de rug twee keer zoveel in.”
In samenwerking met de werkplaats werd er een apparaat gebouwd waarmee de lengte van de rug gemeten kon worden. ,,We hebben het gedeeltelijk afgekeken van een apparaat aan de VU, in Amsterdam. De afwerking is erg mooi, van de kleuren tot aan de kleinste schroefjes toe. Daar waren de mensen van de VU wel jaloers op.”
Maar een mens is ook maar een mens, verzucht Van Deursen. ,,Bij een nauwkeurige lengtemeting van de rug heb je te maken met allerlei variaties in houdingen. Dat probeert het apparaat te beperken. Het lijkt daarom een beetje op een martelwerktuig.”
Daarnaast schreef Van Deursen een protocol voor het onderzoek. ,,Daarin staat van uur tot uur wat er moet gebeuren met de proefpersoon. Dat moet omdat je de stituatie zonder beweging in de stoel en met beweging, wilt vergelijken op hetzelfde moment van de dag. Op de twee meetdagen moet de proefpersoon dezelfde belasting van de rug hebben gehad, dus evenveel slaap, op allebei de dagen met de fiets, etcetera.”
Lengtetoename
Uiteindelijk kwam puntje bij paaltje. Werkt het ook? Eerst mat Van Deursen zijn eigen dagcurve. ,,En inderdaad, mijn rug kromp tussen tien uur ’s morgens en vier uur ’s middags tien millimeter.”
De acht proefpersonen zaten op twee dagen een uur lang op stoel in het Dijkzigt ziekenhuis van de Erasmus universiteit. Het effect was overduidelijk. ,,We zagen een lengte-afname van zo’n eentiende tot twee millimeter bij de stilstaande stoel. Zodra we de motor aanzetten, nam de lengte toe met wel anderhalve millimeter.”
Voor de lengtetoename heeft Van Deursen nog geen verklaring. ,,Normaliter neemt je ruglengte toe als je ’s nachts in bed ligt. Werkt deze stoel ontspannend? Je zou zeggen van niet, je beweegt namelijk. Misschien komt het doordat je beweegt. Door deze beweging belast je je tussenwervelschijven op een bepaalde manier. Daar ben ik na mijn afstudeeronderzoek verder mee gegaan. Ik onderzoek nu een mechanisch model voor deze tussenwervelschijven. Ondanks een enorme wereldwijde hoeveelheid aan onderzoeken is hier nog niet veel over bekend.” Uiteindelijk hoopt Van Deursen dit model te kunnen testen bij overleden mensen, die hun lichaam ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap.
Van Deursen maakt ondertussen werk van zijn afstudeeronderzoek. ,,Ik wil geen aio worden. Ik heb een eigen bedrijf dat zich met meubels bezig houdt. Dat had ik al vóór mijn afstudeeronderzoek. Ik had dus al affiniteit met ondernemen. Ik wilde graag verder met het onderzoek van mijn vader. Maar toen ik begon met afstuderen was nog veel onzeker: is het commercieel wel aantrekkelijk? Er was nog geen patent. En werkt het?”
Van Deursen denkt inmiddels van wel. ,,We hebben nu een licentie verkocht aan een van de grootste Duitse stoelenfabrikanten. Bovendien zijn we bezig met een autostoel, die we in de simulator bij TNO zouden willen testen. Ook met vliegtuigstoelen ben ik bezig. Zitten is een enorme markt.”
Van Deursen hoopt dat zijn stoel preventief werkt voor rugklachten. ,,Rugklachten kosten het bedrijfsleven enorm veel geld.” Van Deursen wrijft zich al in de handen. ,,Tot die tijd wordt de stoel nog wel eens belachelijk gemaakt. Is het een wiebelstoel of een vibrostoel?”
Comments are closed.