Wat is de oorzaak van dementie? Dr. Henne Holstege van het Alzheimercentrum Amsterdam vertelt op 8 november in Delft hoe zij dit samen met Delftse wetenschappers ontrafelt.
Portretten van honderdplussers van Mary Jane Alexander's. (Foto: Oklahoma Heritage Association)
Het begon allemaal met een verzoek in 2013. In een radio-interview vertelde dr. Henne Holstege over haar plan om de hersenen van gezonde (niet dementerende) honderdplussers te onderzoeken. Ze deed een oproep aan luisteraars: neem contact op als je ouder bent dan honderd en niet dement, of als je zo iemand kent die mee wil doen aan een onderzoek.
Om beter te begrijpen hoe het brein tot op hoge leeftijd gezond kan blijven, was Holstege voornemens de hersenfuncties van deze mensen in kaart te brengen. Ongeveer één op drie honderdplussers bleek bereid om na hun overlijden hun hersenen te doneren . “Tot nu toe hebben 57 honderdplussers dit ook daadwerkelijk gedaan,” vertelt Holstege. “De komende jaren zullen daar tientallen bij komen. Een schat aan informatie.”
‘Het is een megalomaan project’
Holstege is donderdag 8 november één van de sprekers op het TU Delft Health College (meer informatie onderaan dit artikel). Ze is geen onbekende in Delft, want ze werkt samen met onderzoekers van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI). Holstege gebruikt genetische en cellulaire analysetechnieken om de hersenen van niet-dementie honderdplussers te vergelijken met die van leeftijdgenoten die wél dementie ontwikkelden en met die van jongere mannen en vrouwen. “In totaal hebben we nu 220 hersenen verzameld. Het is een megalomaan project, het eerste in zijn soort.”
De vergelijkingen leveren een grote hoeveelheid biochemische informatie op. En daar komt de TU Delft in beeld. Het is aan Delftse bio-informatici om in al die informatie, met door hen ontwikkelde algoritmes, aanwijzingen te vinden die de gezonde geest van deze honderdplussers kan verklaren.
Henne Holstege: “We verzamelen enorm veel gegevens.”
Hoe bent u er in geslaagd om in zulke korte tijd zoveel hersenen te verzamelen?
“Als mensen honderd worden, komt in veel gevallen de burgermeester langs. Lokale kranten berichten vaak over zo’n plechtigheid. Dus die mensen zijn makkelijk op te sporen. Vervolgens benaderen we ze en vragen we of ze mee willen doen aan ons onderzoek.”
‘Het afweersysteem ageert tegen eiwitophopingen’
Wat houdt deelname aan het onderzoek precies in?
“We gaan bij de mensen op bezoek en we stellen allerlei vragen over hun levensgeschiedenis; hebben ze gerookt, hebben ze gedronken? Daarnaast doen we neuropsychologisch onderzoek om in kaart te brengen hoe goed de hersenen functioneren op deze extreme leeftijd. We doen bijvoorbeeld testjes om te kijken hoe goed het geheugen is. Daarnaast prikken we bloed. Daaruit kunnen we het erfelijk materiaal isoleren en de functie van het afweersysteem.”
En na het overlijden?
“We bekijken de invloed van het afweersysteem en van erfelijkheid. Van de honderdplussers die hun hersenen hebben gedoneerd, brengen we in kaart welke eiwitten zich daarin hebben opgehoopt. Het opmerkelijke is dat we ook bij mensen die geen dementie hebben gekregen toch Alzheimer-gerelateerde eiwitophopingen aantreffen. Kennelijk hebben die stoffen bij deze mensen niet nadelig uitgepakt.
Mijn theorie is dat het afweersysteem bij deze mensen gunstiger is afgesteld. Het afweersysteem ageert tegen eiwitophopingen en we vermoeden dat het daarin wellicht wat doorschiet, waardoor ook gezond weefsel wordt aangepakt. Dit zou leiden tot dementie. We proberen meer te weten te komen door het bloed van de proefpersonen te analyseren. De afweer-reactie die we waarnemen zou ons een indicatie kunnen geven over hoe het afweersysteem functioneert. Al met al verzamelen we enorm veel gegevens. Die moeten met speciaal ontwikkelde software onderzocht worden.”
Naast Holstege komt donderdagavond Marcel Reinders aan het woord, hoofd van de sectie pattern recognition and bioinformatics (EWI), met wie Holstege samenwerkt. De lijntjes tussen beide zijn kort. De twee zijn getrouwd en hebben drie dochters. Ook deelt Hugo Borst zijn persoonlijke ervaring. Hij verloor onlangs zijn moeder aan dementie en schreef twee boeken over haar ziekteproces.
- Health College – Hoofdzaken: leven met dementie
- Hugo Borst, Marcel Reinders, Henne Holstege
- 08 november 2018
- 19:30 – 22:00 uur
- Aula, TU Delft
- Aanmelden
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
tomas.vandijk@tudelft.nl
Comments are closed.