Joodse ingenieur ontwierp de Kever

Schilperoord kwam dit opzienbarende verhaal vijf jaar geleden op het spoor. Hij deed research voor een artikel over de Kever voor De Ingenieur. Hij las in een Amerikaans blad over de (vergeten) bijdrage van Josef Ganz (1898-1967) aan de Kever. Het was de eerste keer dat Keverliefhebber Schilperoord deze naam tegenkwam en besloot meer onderzoek te doen. De afgelopen vijf jaar reisde hij door Europa om de onderste steen boven te krijgen. Hij ontdekte dat Ganz een zeer turbulent leven had geleid. En hoe de nazi’s hem gevangen zetten en zelfs probeerden te vermoorden om zijn bijdrage aan de Kever te verdoezelen.
Na zijn studie werktuigbouwkunde werd Josef Ganz in 1927 hoofdredacteur van het tijdschrift Motor-Kritik, dat hij al snel uitbouwde tot een zeer succesvol vakblad. In dit tijdschrift pleitte Ganz keer op keer voor een Duitse volkswagen. Dat was in zijn ogen een goedkope, lichtgewicht, gestroomlijnde auto met de motor achterin en pendelassen. Dat zijn precies de eigenschappen van de latere Kever. De meeste auto’s uit die tijd stonden hoog op de wielen en waren helemaal niet gestroomlijnd. Ze hadden nog veel weg van het paard en wagen. De visionair Ganz was een van de eerste die de auto wilde moderniseren.

De ingenieur was zeer invloedrijk. Naast zijn hoofdredacteurschap adviseerde hij onder meer Mercedes en BMW. Hij ontwierp ook de succesvolle Standard Superior. Al was die auto naar zijn smaak nog veel te duur. Het liefste wilde Ganz dat alle Duitsers een auto – een volkswagen – konden aanschaffen.
De ommekeer kwam voor de joodse Ganz toen Hitler de macht greep. In korte tijd werd het hem onmogelijk gemaakt om te werken. Hij werd gevangen gezet. Het was het begin van een helaas zeer succesvolle lastercampagne tegen de ingenieur. Niet lang na zijn gevangenschap werd een moordaanslag op hem gepleegd, waarschijnlijk door de Gestapo. Een man met een ploertendoder in de hand wilde Ganz op zijn oprijlaan aanvallen. Hond Dolly redde zijn baas heldhaftig. Drijvende kracht achter deze smerige zaken was een aartsvijand van Ganz, die een persoonlijke vriend was van Gestapo-leider Hermann Göring.

Omdat hij zijn leven niet zeker was, vluchtte Ganz naar Zwitserland. Daarvandaan hoorde hij hoe Hitler en Porsche met zijn ontwerp voor een volkswagen aan de haal gingen. Na de Tweede Wereldoorlog spande Ganz verschillende rechtszaken aan om de patenten die de nazi’s van hem hadden afgepakt, weer op zijn naam te krijgen. Daarnaast wilde hij zijn bijdrage aan de Kever benadrukken. Er werd amper naar hem geluisterd. Ganz stierf vrijwel vergeten in 1967. Niet lang voor zijn dood noemde hij zijn leven ‘een misdaadverhaal dat zelfs Hitchcock niet kan verzinnen’.

Schilperoord vertelt dit opmerkelijke en onbekende levensverhaal van Ganz meeslepend. Hij zet Ganz overtuigend neer als een zeer eigenwijze en bevlogen man. Het boek van Schilperoord is vanuit technisch oogpunt interessant en ongelooflijk spannend door de intriges.

Het bewijsmateriaal van Schilperoord dat Ganz een grote invloed had op de ontwikkeling van de Volkswagen Kever is overdonderend. Daardoor moet het bekende verhaal over de geschiedenis van de Kever worden aangepast. Bij het Engelstalige lemma op de wikipediasite van de Kever staat nu nog dat Porsche in 1931 voor het eerst de naam Volkswagen gebruikte. Schilperoord bewijst dat Ganz al in 1927 deze naam gebruikte. Het valt te hopen dat het boek van Schilperoord zo goed wordt gelezen, dat dit soort misverstanden voorgoed verdwijnen en aan de grote bijdrage van Josef Ganz aan de Kever eindelijk recht wordt gedaan. 

Paul Schilperoord, ‘Het ware verhaal van de Kever – hoe Hitler het ontwerp van een joodse genie confisqueerde’, Veen Magazines, 320 pagina’s, 24,95 euro.

De Vereniging voor Delftse Fysisch Technologen heeft ir. Eric Woittiez onderscheiden met haar jaarlijkse studieprijs. De student technische natuurkunde kreeg de prijs van 1500 euro voor zijn afstudeeronderzoek naar regenvorming. Op school leert iedereen hoe water verdampt, opstijgt, afkoelt en weer als regen neerdaalt. Maar welke processen zich precies in de wolken afspelen is nog onduidelijk. Woittiez vatte de botsende waterdruppeltjes in een wolk in een computermodel. Zo verrootte hij het fundamentele begrip van het ontstaan van regen.