Jakarta geeft de strijd tegen het water op

Elk jaar tijdens het regenseizoen is het raak. De rivieren stromen over en een groot deel van de stad staat blank. Vooral het noorden van Jakarta heeft het zwaar, dat zakt namelijk met centimeters per jaar als gevolg van intensieve grondwaterwinning. Voeg daar de vervuiling, overbevolking en verkeersinfarcten aan toe en je hebt een aardig beeld van de uitdagingen waar het bestuur zich voor gesteld ziet.

En nu is de maat vol. Althans voor de centrale overheid. Plannen voor de aanleg van een reeks eilanden voor de kust om de bevolkingsgroei op te vangen en de bouw van een grote zeewering waren eerder al in de ijskast gezet. De regering heeft nu besloten dat ze elders gaat zetelen. Dat maakte president Joko Widodo deze week bekend.

Volgens polderexpert dr.ir. Olivier Hoes, van Civiele Techniek en Wetenschappen, los je met het verhuizen van de overheidsgebouwen de problemen van de hoofdstad niet op, zo laat hij desgevraagd weten. “In de stad, of eigenlijk de regio, wonen 30 miljoen mensen. De meerderheid heeft het geld niet om mee te verhuizen. Voor hen zal de overheid nog steeds de kwaliteit van de bestaande infrastructuur drastisch moeten verbeteren.”

‘Inwoners gooien tijdens het droge seizoen hun vuilnis in de rivierbedding’

Hoes kent de regio. Hij komt al tientallen jaren geregeld op Java, onder meer bij de universiteit in Bandung waar hij betroken is bij het verbeteren van het curriculum van de waterbouwkunde-opleiding.

“Elk jaar in de regentijd stroomt er veel water vanuit de bergen in het achterland richting Jakarta. In de droge periode met weinig rivierafvoer hebben inwoners langs de rivieren hun huisvuil in de droge beddingen gegooid. Zodra bij het begin van de regentijd de kolkende massa’s met vuilnis bij bruggen of constructies komt waar de zaak iets vernauwt blijft het vuil hangen en stroomt de boel over. De vuilnisafhandeling is niet goed georganiseerd en de rivieren worden nauwelijks onderhouden.”

Op veel plekken wordt grondwater opgepompt voor drinkwater waardoor de bodem daalt. Dat maakt de situatie toch extra penibel? “Precies, een groot deel van de stad is niet aangesloten op het drinkwaternet. Dat moet veranderen om bodemdaling te stoppen. Tokyo is dat rond 1964 ook gelukt. De stedelijke infrastructuur moet grootschalig op de schop. Ook de wegen. Je staat continu vast in het verkeer.”

Volgens emeritus hoogleraar waterbouwkunde prof.dr.ir. Marcel Stive is het tackelen van al die problemen een stuk makkelijker gezegd dan gedaan. “De aankondiging van de regering om een nieuwe plek te kiezen in plaats van de stad te blijven verdedigen, is denk ik geen proefballonnetje”, zegt hij.

‘Het lijkt erop dat de stad aan haar lot zal worden overgelaten’

“Al decennia buigen experts zich over de water- en vervuilingsproblematiek van Jakarta. De problemen zijn zo groot dat de regering heeft geconcludeerd dat het goedkoper is om een nieuwe hoofdstad te stichten. Wellicht hoopt ze dat veel inwoners in haar kielzog zullen volgen en dat de druk op de stad afneemt. Het lijkt er tegelijk ook wel op dat de stad aan haar lot zal worden overgelaten.”

Waterbouwkundige Arjen Luijendijk van onderzoeksinstituut Deltares, dat vrij actief is in Indonesië, snapt de overweging van de regering ook wel. De waterproblematiek is volgens hem nauwelijks meer op te lossen. “Als je stopt met grondwaterwinning, dan blijft de omgeving alsnog jarenlang zakken. Dat effect ijlt na. Vergelijk het met de bevingen in Groningen, die gaan ook nog door nadat we gestopt zijn met gaswinning. Het besef dat de gronddaling zo’n groot aandeel heeft in de waterproblematiek is pas de laatste jaren goed doorgedrongen na de bestudering van satellietbeelden. Tot voor kort werden kusterosie en wateroverlast vooral geweten aan zeespiegelstijging.”