Islamitische universiteit: Bussemaker stuurt inspectie langs

De Islamitische Universiteit Rotterdam (IUR) kwam in oktober in opspraak vanwege een pamflet van rector Ahmet Akgündüz. Hij zou steniging hebben aangeduid als “één van de voorgeschreven straffen binnen de islam” en uitdragen dat mannen hun vrouw mogen slaan. Een dialoog met “andersdenkenden” zou volgens hem onmogelijk zijn. Het bestuur van de onderwijsinstelling heeft zich daar tot nog toe niet van gedistantieerd.

Van “buitengewoon kwalijk” tot “een gevaar voor de rechtsstaat”; alle Kamerleden maken zich zorgen over die uitspraken, zoveel werd al snel duidelijk tijdens het debat dat de Kamer gisteren voerde met onderwijsminister Bussemaker over de imam- en islamopleidingen in Nederland.

VVD-Kamerlid Pieter Duisenberg kan zich “niet voorstellen” dat het onderwijs aan de IUR in orde is, zei hij gisteren meermalen tijdens een Kamerdebat. Ook de PVV trok hard van leer: minister Bussemaker zou de accreditatie van alle opleidingen onmiddellijk moeten intrekken. Kamerlid Beertema was het roerend eens met zijn collega van de VVD, die wil dat de minister de onderwijskeurmeester opdraagt te onderzoeken wat er mis is met het onderwijs.

De onderwijskeurmeester heeft alle opleidingen van de IUR goedgekeurd, en dat zint veel Kamerleden niet. “Vrijheid van onderwijs is belangrijk, maar veiligheid ook”, zei Duisenberg daarover. “Ik begrijp helemaal niet dat die opleidingen een zegel van goedkeuring van de Nederlandse overheid hebben gekregen.” Beertema trok zelfs de onafhankelijkheid in twijfel van de experts die de opleidingen hebben beoordeeld.

Ook minister Bussemaker noemde de uitspraken van de rector “moreel verwerpelijk”, maar ze benadrukte: “Dat is geen reden voor mij om de IUR aan de schandpaal te nagelen. Want dan zijn er misschien nog wel een paar instellingen waar ik persoonlijk problemen mee heb, en dat pad moeten we niet inslaan.”

Bijval voor dat standpunt kwam vooral van D66-kamerlid Paul van Meenen, die zijn collega’s een veeg uit de pan gaf: “Met een beroep op de bescherming van de rechtsstaat, probeert een aantal van u allerlei regels van diezelfde rechtsstaat terzijde te schuiven.” Ook Michel Rog (CDA) benadrukte dat het “onderbuikgevoel” van politici geen reden mag zijn voor overheidsingrijpen.

In Nederland is de vrijheid van onderwijs namelijk wettelijk vastgelegd: de overheid stelt kwaliteitseisen, maar mag zich in principe niet bemoeien met de manier waarop er wordt lesgegeven. De onderwijskeurmeesters van de NVAO opereren bovendien onafhankelijk van de minister, dus Bussemaker kan hun niet zonder goede redenen opdracht geven onderzoek in te stellen naar de Islamitische Universiteit.

Duisenberg van de VVD nam daar geen genoegen mee: zo’n onderzoek heeft de minister toch ook ingesteld naar een omstreden afstudeertraject bij Hogeschool Inholland, stribbelde hij tegen. Maar, dat was een heel andere situatie, aldus Bussemaker. “Toen waren er evidente signalen dat er iets schortte aan de kwaliteit van het onderwijs. Nu ontbreken die.”

De centrale vraag, stelde Bussemaker dan ook vast: “Kan de onderwijskwaliteit aan een instelling op orde zijn, als de rector uitspraken doet die misschien in strijd zijn met de Nederlandse rechtsstaat?” De regels waaraan de NVAO zich moet houden als ze opleidingen beoordeelt, zijn er niet op gemaakt om die vraag te beantwoorden.

Toch wil de minister wel de “vinger op de zere plek leggen”. De ambtenaren van het ministerie moesten even zoeken, maar vonden uiteindelijk de juiste juridische basis: de Onderwijsinspectie krijgt van Bussemaker de opdracht om te onderzoeken of de IUR het “maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef” van haar studenten wel bevordert. Daartoe zijn onderwijsinstellingen volgens de Wet op het Hoger Onderwijs verplicht. Pas als de inspectie het idee heeft dat daar iets schort, kan Bussemaker de NVAO inschakelen. Maar het zou ook zomaar kunnen dat de inspectie concludeert dat er niets aan de hand is, hield ze de Kamer voor.