Het aura van een ooggetuigeverslag

Een film over het Romeinse verzet tijdens de Duitse bezetting. In meerdere opzichten één van de hoogtepunten van het Italiaanse neo-realisme.

Geschoten op lokatie in een documentaire-achtige stijl, een ruime dosis sociale betrokkenheid, en de vertolking van de rollen door zowel beroepsacteurs als amateurs. Dat zijn de voornaamste kenmerken van de na-oorlogse filmstroming die de geschiedenis is ingegaan als het Italiaanse neo-realisme.

‘Ossessione’ (1943) van Luchino Visconti geldt als onvolprezen opmaat van de stroming. Doordat deze film als gevolg van een geschil om auteursrechten pas in 1976 internationaal mocht worden uitgebracht, was ‘Roma, città aperta’ de eerste film die in het buitenland furore maakte en het neo-realisme een gezicht gaf.

De film markeert niet alleen in cinematografische zin een breuk met het verleden, maar vormt ook een afspiegeling van de omkering van de sociaal-politieke verhoudingen in Italië. In 1943 was Mussolini namelijk afgezet en kwam het land onder een nieuwe regering in oorlog met de voormalige bondgenoot Duitsland. Met als gevolg dat Rome door de nazi’s werd bezet.

In ‘Roma, città aperta’, waarbij Federico Fellini als co-scenarist optrad, geeft Rossellini een mistroostig beeld van de stad waarin de bewoners gebukt gaan onder armoede en nazi-terreur. In het begin zien we hoe een communistische verzetsheld uit zijn schuilplaats wordt verdreven. Hij slaat op de vlucht en vindt onderdak bij een vriendin.

Hij ondervindt op desastreuze wijze dat je in oorlogstijd niemand kunt vertrouwen. De vriendin is namelijk verslaafd aan het een of andere goedje dat zij betrekt van een agent van de Gestapo. Wanneer de verzetsheld dat verneemt, verbreekt hij de relatie waarop zij hem in ruil voor een bontjas verraadt.

In dit melodramatische verhaal komen een aantal accenten voor die het ver uittillen boven de middelmaat. Opvallend is de rol van een pater die sympathiseert met de atheistische verzetsheld en uiteindelijk ook wordt opgepakt. Bij hem prevaleren humanistische motieven boven religieuze.

Bijzonder is ook de rol van een Duitse officier die zijn collega’s voorhoudt dat het ‘Herrenvolk’ in de oorlog zijn blazoen vuilmaakt. Zijn bekentenis krijgt een macaber randje als blijkt dat juist hij de pater een kogel door het hoofd jaagt.

‘Roma, città aperta’ is een indringende film die geen moment wordt ondergesneeuw door Italiaanse pathetiek. Anna Magnani speelt een ijzersterke rol temidden van acteurs die nog nooit voor de camera hebben gestaan. De zwart-wit beelden geven de film het aura van een ooggetuigeverslag van een waar gebeurd verhaal. Een mijlpaal in de filmgeschiedenis die, getuige het werk van onder andere Gianni Amelio, doorwerkt tot op de dag van vandaag.

‘Roma, città aperta’ is maandag 4 september te zien in Filmhuis Delft. Aanvang: 20.00 uur.

Mannus van der Laan

In het kader van de klassiekenreeks ‘Les Films du Paradis’ vertoont Het Filmhuis aanstaande maandag ‘Roma, città aperta’ (1945) van Roberto Rossellini. Een film over het Romeinse verzet tijdens de Duitse bezetting. In meerdere opzichten één van de hoogtepunten van het Italiaanse neo-realisme.

Geschoten op lokatie in een documentaire-achtige stijl, een ruime dosis sociale betrokkenheid, en de vertolking van de rollen door zowel beroepsacteurs als amateurs. Dat zijn de voornaamste kenmerken van de na-oorlogse filmstroming die de geschiedenis is ingegaan als het Italiaanse neo-realisme.

‘Ossessione’ (1943) van Luchino Visconti geldt als onvolprezen opmaat van de stroming. Doordat deze film als gevolg van een geschil om auteursrechten pas in 1976 internationaal mocht worden uitgebracht, was ‘Roma, città aperta’ de eerste film die in het buitenland furore maakte en het neo-realisme een gezicht gaf.

De film markeert niet alleen in cinematografische zin een breuk met het verleden, maar vormt ook een afspiegeling van de omkering van de sociaal-politieke verhoudingen in Italië. In 1943 was Mussolini namelijk afgezet en kwam het land onder een nieuwe regering in oorlog met de voormalige bondgenoot Duitsland. Met als gevolg dat Rome door de nazi’s werd bezet.

In ‘Roma, città aperta’, waarbij Federico Fellini als co-scenarist optrad, geeft Rossellini een mistroostig beeld van de stad waarin de bewoners gebukt gaan onder armoede en nazi-terreur. In het begin zien we hoe een communistische verzetsheld uit zijn schuilplaats wordt verdreven. Hij slaat op de vlucht en vindt onderdak bij een vriendin.

Hij ondervindt op desastreuze wijze dat je in oorlogstijd niemand kunt vertrouwen. De vriendin is namelijk verslaafd aan het een of andere goedje dat zij betrekt van een agent van de Gestapo. Wanneer de verzetsheld dat verneemt, verbreekt hij de relatie waarop zij hem in ruil voor een bontjas verraadt.

In dit melodramatische verhaal komen een aantal accenten voor die het ver uittillen boven de middelmaat. Opvallend is de rol van een pater die sympathiseert met de atheistische verzetsheld en uiteindelijk ook wordt opgepakt. Bij hem prevaleren humanistische motieven boven religieuze.

Bijzonder is ook de rol van een Duitse officier die zijn collega’s voorhoudt dat het ‘Herrenvolk’ in de oorlog zijn blazoen vuilmaakt. Zijn bekentenis krijgt een macaber randje als blijkt dat juist hij de pater een kogel door het hoofd jaagt.

‘Roma, città aperta’ is een indringende film die geen moment wordt ondergesneeuw door Italiaanse pathetiek. Anna Magnani speelt een ijzersterke rol temidden van acteurs die nog nooit voor de camera hebben gestaan. De zwart-wit beelden geven de film het aura van een ooggetuigeverslag van een waar gebeurd verhaal. Een mijlpaal in de filmgeschiedenis die, getuige het werk van onder andere Gianni Amelio, doorwerkt tot op de dag van vandaag.

‘Roma, città aperta’ is maandag 4 september te zien in Filmhuis Delft. Aanvang: 20.00 uur.

Mannus van der Laan