Herontdekking van de delta

Han Meyer is behalve hoogleraar stedenbouw aan de faculteit Bouwkunde ook vicevoorzitter van de interdisciplinaire onderzoeksgroep DIMI (Delft Delta Infrastructures & Mobility Initiative). Die groep heeft het afgelopen jaar bijeenkomsten georganiseerd over integrale planvorming in de delta. Daarbij ging het naast waterbouw ook over stedenbouw, natuurbeheer, havenbelangen. En dat alles in het licht van klimaatverandering, bestuurlijke veranderingen en afbrokkeling van autoriteit. Het nieuwe bouwen in en aan de delta is als jongleren, en Meyer is bij uitstek iemand die ervan geniet om zoveel mogelijk ballen in de lucht te houden.

De Deltawerken en de Afsluitdijk fungeren nog steeds als iconen van de Nederlandse waterbouw. Maar Meyer zet ze in context: voor beide projecten circuleerden al langer plannen in verschillende variaties, maar pas door een nationale vastberadenheid -in beide gevallen veroorzaakt door een overstroming- konden de monumentale en unieke waterwerken gebouwd worden.

Inmiddels is er veel veranderd in de Nederlandse deltastaat. Meyer geeft er een helder overzicht van. De overheid, destijds gepersonifieerd als vadertje staat, heeft een terugtrekkende beweging ingezet. Er is geen ministerie meer van ruimtelijke ordening en het had weinig gescheeld of de Haagse duinen waren vrijgegeven als bouwgronden. In tegenstelling tot de spreiding van economische activiteit, zoals die veertig jaar geleden werd voorgestaan, verhoogt de concentratie van bevolking en economie zich in de randstad. De ooit vanzelfsprekende autoriteit van Rijkswaterstaat en Delftse professoren is verwaterd en we willen niet meer strijden tégen het water, maar ermee samenwerken, zoals gedemonstreerd met de Zandmotor.

Vooruitblikkend ziet Meyer nog wat flinke vraagstukken opdoemen. Klimaatverandering met stijgende zeespiegel en hogere pieken in de afvoer door de rivieren is er een van. Daarnaast ziet Meyer ook de rol en de grootte van de haven veranderen als het energiegebruik verduurzaamt (60% van het havengebied is nu gerelateerd aan olie). En ook de Nieuwe Waterweg heeft niet het eeuwige leven. Die geul op diepte houden voor steeds grotere schepen levert extra risico’s op voor het achterland.

Deltastaat Nederland, zo houdt Meyer ons voor, is op zoek naar Het Grote Verhaal over hoe we het land veilig, leefbaar, schoon en productief kunnen houden. Dat we het antwoord nog niet hebben is niet erg. Ook de vorige Deltawerken waren de uitkomst van uiteenlopende denkexercities.

Meer dan de waterbouw, waar Nederland wereldwijd concurrentie in ondervindt, zijn de Dutch Dialogues misschien wel ons nieuwe exportproduct, denkt Meyer. Overal ter wereld immers komen Deltasteden in de knel en ontstaat er behoefte aan slimme, multifunctionele en breed gedragen oplossingen.

Han Meyer, De Staat van de Delta, Waterwerken, stadsontwikkeling en natievorming in Nederland, Vantilt Nijmegen, 2016, 240 pagina’s, 24,95 euro.