Geen gekke fratsen meer met derivaten

Op papier hadden elf hogescholen en acht universiteiten samen 216 miljoen euro verloren, bleek vier jaar geleden. Minister Bussemaker kondigde strengere regels aan en die zijn nu naar de Tweede Kamer gestuurd.

De verliezen in 2012 waren goeddeels virtueel. Met zogeheten ‘derivaten’ verzekerden de instellingen zichzelf tegen stijgende rente, zoals huizenkopers ook de rente op hun hypotheek kunnen vastzetten. Toen de rente flink daalde en de onderwijsinstellingen eigenlijk goedkoper zouden kunnen lenen, boekten ze een papieren verlies.

De minister vindt deze keuze voor een vaste rente geen probleem dus daar komt geen verbod op. Zoals een bestuurslid van de Universiteit van Amsterdam zei: dat is geen speculeren, maar voorzichtig opereren. Je weet dan waar je de komende jaren aan toe bent.

Maar sommige van de negentien onderwijsinstellingen hadden vreemdere constructies bedacht. In de aanloop naar een grote lening voor nieuwbouw of renovatie zetten sommige vooraf hun rente vast in een deal met de bank: ze verwachtten kennelijk dat de rente in de maanden erna zou gaan stijgen. Als de nieuwbouw dan niet doorging, bleven ze met een ‘open positie’ zitten en waren ze geld kwijt voor een lening die ze niet afsloten. Zo’n open positie wordt nu officieel verboden.

In andere constructies dekten financiers zich in tegen rentedalingen en moesten onderwijsinstellingen in het uiterste geval extra geld gaan betalen. Zulke zogeheten margin calls mogen ook niet meer in de contracten staan.

In de nieuwe regels staat ook dat onderwijsinstellingen door banken in principe als niet-professionele beleggers beschouwd moeten worden. Daardoor genieten ze meer bescherming.

In de praktijk zullen deze regels niet nieuw zijn voor de onderwijsinstellingen. Er kwam in 2013 al een algemeen ‘beleidskader’ waarin het speculeren met derivaten werd verboden. De nieuwe regels gaan volgende maand in.