Even mysterieus als zijn deeltje

“Hebben we Majorana-fermionen gezien? Ik zou zeggen: een voorzichtig ja”, zei de Delftse natuurkundige Leo Kouwenhoven tijdens de jaarvergadering van de Amerikaanse natuurkundevereniging APS. De duizenden aanwezige fysici waren in rep en roer. Sinds 1937 werd er gezocht naar het deeltje dat tegelijkertijd zijn eigen antideeltje is. In dat jaar voorspelde Ettore Majorana (1906-1938) het bestaan ervan.

Daardoor kwamen de schijnwerpers niet alleen op Kouwenhoven te staan, maar ook op de naamgever van het deeltje. Wie was deze Italiaanse natuurkundige? Onlangs verscheen de biografie ‘Majorana. Spoorloos verdwenen genie’ van de Italiaanse wetenschapshistorica Luisa Bonolis in het Nederlands.

De biografe heeft door alle aandacht voor Majorana en de levensloop van de natuurkundige goud in handen. De Italiaan was een genie, die de moeilijkste berekeningen gewoon uit het hoofd deed. Rekenen en schaken vond hij van jongs af aan geweldig.

Hij leefde bovendien in een tijd waarin de ene na de andere spectaculaire wetenschappelijke ontdekking werd gedaan, die jonge onderzoekers als Majorana inspireerden. De quantummechanica stond in de kinderschoenen en zette de visie op de wereld op zijn kop. Het was de tijd van invloedrijke boegbeelden van de wetenschap als Albert Einstein en Hendrik Lorentz.

Daar komt nog bij dat Majorana in 1938 op een opzienbarende manier uit het zicht verdween. In 1938 nam hij de postboot richting Palermo en daarna werd niets meer van hem vernomen. De Italiaan werd daarmee even mysterieus als zijn voorspelde deeltje.

Genoeg ingrediënten voor een spraakmakende biografie dus. Toch komt het boek van Bonolis niet helemaal goed uit de verf. Het bevat veel interessante informatie, maar het wordt niet meeslepend verteld. Bonolis beschrijft bijvoorbeeld de jeugd en studietijd van Majorana veel te droog. Over zijn karakter en de ontwikkeling daarvan komen we maar weinig te weten.

Een van de schaarse hoogtepunten is een anekdote over een wedstrijd tussen natuurkundige Enrico Fermi en Majorana. Beide maakten een berekening. Fermi had het hele schoolbord nodig om alle stappen uit te rekenen. Majorana stond ondertussen met zijn rug naar hem gekeerd. Fermi zei: ‘kijk het is me gelukt’. Majorana antwoordde: ‘mij ook’. En hij noemde de uitkomst. De berekening had Majorana uit zijn hoofd gedaan.

Het boek ontbeert meer van dit soort mooie beschrijvingen. Het lijkt wel alsof Bonolis niet enthousiast is over het onderwerp waar ze over schrijft. Dat geldt ook, zij het in mindere mate, voor de teksten die ze schreef over het wetenschappelijk werk van Majorana en collega’s.