Eerbetoon aan een martelaar

Ieder volk heeft zijn martelaren – en als ze er niet zijn, dan worden ze wel gemaakt. Dat laatste hoeft hier niet te gebeuren, want tijdens de Nederlandse opstand tegen de Spanjaarden rolden er heel wat koppen. Willem van Oranje was niet de enige die zijn strijd voor volk en vaderland met een gewelddadige dood moest bekopen. Ook een andere belangrijke grondlegger van de Republiek, Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619), werd onverhoopt het slachtoffer van zijn inzet voor het land.

Meer dan Willem van Oranje, die door een ongelukkige samenloop van omstandigheden werd omgebracht door een mallotige godsdienstfanaat, lijkt Johan van Oldenbarnevelt een ideale hoofdpersoon van een muziektheaterproductie. Hij liet weliswaar ook het leven vanwege een religieus conflict, maar door zijn onverzettelijkheid heeft hij zijn ondergang min of meer zelf bewerkstelligd. Met zijn vrijzinnige staatkundige ideeën was hij zijn tijd ver vooruit – te ver naar het oordeel van de streng protestantse goegemeente.

Regisseur Johan Simons heeft de martelaarsrol van Van Oldenbarnevelt allesbehalve fijntjes toegedekt. Gedurende het hele stuk, vanaf het moment dat de staatsman opkomt in het atelier van zijn raadgever Simon Stevin tot en met zijn berechting, gaat hij gehuld in met bloed doordrenkte vodden. Het is dat we weten dat het Van Oldenbarnevelt is, anders zouden we denken dat deze kromgebogen gestalte een parodistische weergave is van Jezus Christus.
Onalledaags

‘Oldenbarnevelt’ is een ambitieus samenwerkingsproject waaraan niet de minsten hun medewerking hebben verleend. Het libretto is geschreven door journalist Lex Bohlmeier. Hij liet zich inspireren door het toneelstuk ‘Palamedes’ (1625) van Joost van den Vondel waarin deze het opneemt voor Van Oldenbarnevelt tegenover diens tegenstrever stadhouder Maurits. De librettist nam citaten op van het proces tegen de staatsman, fragmenten uit diens afscheidsbrief aan vrouw en kinderen en stukken uit het werk van Stevin.

Liefst vier componisten tekenden voor de muziek. Paul Koek, Louis Andriessen, Martijn Padding en Florentijn Boddendijk hebben niet samen op elke noot zitten broedden, maar ieder een bijdrage geleverd die bijvoorbeeld door een ander werd uitgewerkt. Ook de musici waren erbij betrokken. Zo hebben de slagwerkers de muzikale mogelijkheden van het onalledaagse instrumentarium onderzocht. Er zitten acht soorten steen bij, diverse metalen, glas en gestemd marmer.

Bij de uitvoering waren eveneens meerdere partijen betrokken. Theater aan het Spui werkte voor de gelegenheid samen metTheatergroep Hollandia. Op de provisorisch ingerichte toneelpiste van de Nieuwe Kerk staan Peter Paul Muller (Van Oldenbarnevelt), Flip Filz (Stevin) en Has Drijver (Maurits) plus twee countertenoren die twee engelen vertolken. De bezetting bestaat verder uit een handvol leden van een mannenkoor, het geheel uit kinderen bestaande Haagse Matrozenkoor, vier koperblazers en vier slagwerkers.
Experiment

Toch komt deze groots opgezette muziektheaterproductie verrassend intiem voor het voetlicht. Dat ligt niet alleen aan de bescheiden omvang van de Nieuwe Kerk, maar ook aan de fijnzinnige orkestratie. Vooral de slagwerkers en de twee trompettisten brengen bij vlagen prachtige klanken voort. Ook het kinderkoor met de jongenssopraan kan bekoren. Minder geslaagd zijn de hoge ‘castraat’-stemmen van de hoofdrolspelers. Een beetje meer variatie in de stemmen was welkom geweest.

Wat er ook minnetjes bij afsteekt is het libretto. Het heeft genoeg poëtische kwaliteiten, maar het plot is te voorspelbaar. De confrontatie tussen Van Oldenbarnevelt en Maurits, die zich evenals de leden van het mannenkoor uiten in sprechgesang, ligt bij voorbaat vast. De eerste wil een volledige democratie, maar dat druist in tegen het idee dat God over alles wikt en beschikt. Maurits is opportunistisch en kiest voor het standpunt van het volk, dat roept om de instelling van een staatsgodsdienst. Het lukt Simon Stevin niet om de twee met elkaar te verzoenen, zodat de onthoofding van Van Oldenbarnevelt onafwendbaar is.

Als Van Oldenbarnevelt eenmaal is gesneuveld, draaft het stuk nog een flink eind door. De wit uitgedoste engelen, die al eerder hun opwachting hebben gemaakt, voeren een hele show op. De geaffecteerde, verwijfde vertolking zal ironisch zijn bedoeld, mogen we hopen, maar desondanks doet deze pijn aan de ogen. Bij gebrek aan drama heeft de regisseur het pathos er al te dik bovenop gelegd. De wroeging van Maurits komt evenmin uit de verf. ,,Zijn ongeluk is mijn leed”, horen we hem zeggen. Invoelbaar is het niet.

‘Oldenbarnevelt’ is een experiment, dat als muzikaal samenwerkingsproject geslaagd mag heten. De Nieuwe Kerk, die baadt in een zee van avondlicht, is de juiste ambiance van deze gewijde, vooruitstrevende voorstelling. Evenals de deelnemers zelf, zullen liefhebbers van hedendaagse, klassieke muziek er veel plezier aan beleven.

De muziektheaterproductie ‘Oldenbarnevelt’ wordt opgevoerd in de Nieuwe Kerk in Den Haag, naast het Theater aan het Spui, reserveren: 070-3465272.

,,

Ieder volk heeft zijn martelaren – en als ze er niet zijn, dan worden ze wel gemaakt. Dat laatste hoeft hier niet te gebeuren, want tijdens de Nederlandse opstand tegen de Spanjaarden rolden er heel wat koppen. Willem van Oranje was niet de enige die zijn strijd voor volk en vaderland met een gewelddadige dood moest bekopen. Ook een andere belangrijke grondlegger van de Republiek, Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619), werd onverhoopt het slachtoffer van zijn inzet voor het land.

Meer dan Willem van Oranje, die door een ongelukkige samenloop van omstandigheden werd omgebracht door een mallotige godsdienstfanaat, lijkt Johan van Oldenbarnevelt een ideale hoofdpersoon van een muziektheaterproductie. Hij liet weliswaar ook het leven vanwege een religieus conflict, maar door zijn onverzettelijkheid heeft hij zijn ondergang min of meer zelf bewerkstelligd. Met zijn vrijzinnige staatkundige ideeën was hij zijn tijd ver vooruit – te ver naar het oordeel van de streng protestantse goegemeente.

Regisseur Johan Simons heeft de martelaarsrol van Van Oldenbarnevelt allesbehalve fijntjes toegedekt. Gedurende het hele stuk, vanaf het moment dat de staatsman opkomt in het atelier van zijn raadgever Simon Stevin tot en met zijn berechting, gaat hij gehuld in met bloed doordrenkte vodden. Het is dat we weten dat het Van Oldenbarnevelt is, anders zouden we denken dat deze kromgebogen gestalte een parodistische weergave is van Jezus Christus.
Onalledaags

‘Oldenbarnevelt’ is een ambitieus samenwerkingsproject waaraan niet de minsten hun medewerking hebben verleend. Het libretto is geschreven door journalist Lex Bohlmeier. Hij liet zich inspireren door het toneelstuk ‘Palamedes’ (1625) van Joost van den Vondel waarin deze het opneemt voor Van Oldenbarnevelt tegenover diens tegenstrever stadhouder Maurits. De librettist nam citaten op van het proces tegen de staatsman, fragmenten uit diens afscheidsbrief aan vrouw en kinderen en stukken uit het werk van Stevin.

Liefst vier componisten tekenden voor de muziek. Paul Koek, Louis Andriessen, Martijn Padding en Florentijn Boddendijk hebben niet samen op elke noot zitten broedden, maar ieder een bijdrage geleverd die bijvoorbeeld door een ander werd uitgewerkt. Ook de musici waren erbij betrokken. Zo hebben de slagwerkers de muzikale mogelijkheden van het onalledaagse instrumentarium onderzocht. Er zitten acht soorten steen bij, diverse metalen, glas en gestemd marmer.

Bij de uitvoering waren eveneens meerdere partijen betrokken. Theater aan het Spui werkte voor de gelegenheid samen metTheatergroep Hollandia. Op de provisorisch ingerichte toneelpiste van de Nieuwe Kerk staan Peter Paul Muller (Van Oldenbarnevelt), Flip Filz (Stevin) en Has Drijver (Maurits) plus twee countertenoren die twee engelen vertolken. De bezetting bestaat verder uit een handvol leden van een mannenkoor, het geheel uit kinderen bestaande Haagse Matrozenkoor, vier koperblazers en vier slagwerkers.
Experiment

Toch komt deze groots opgezette muziektheaterproductie verrassend intiem voor het voetlicht. Dat ligt niet alleen aan de bescheiden omvang van de Nieuwe Kerk, maar ook aan de fijnzinnige orkestratie. Vooral de slagwerkers en de twee trompettisten brengen bij vlagen prachtige klanken voort. Ook het kinderkoor met de jongenssopraan kan bekoren. Minder geslaagd zijn de hoge ‘castraat’-stemmen van de hoofdrolspelers. Een beetje meer variatie in de stemmen was welkom geweest.

Wat er ook minnetjes bij afsteekt is het libretto. Het heeft genoeg poëtische kwaliteiten, maar het plot is te voorspelbaar. De confrontatie tussen Van Oldenbarnevelt en Maurits, die zich evenals de leden van het mannenkoor uiten in sprechgesang, ligt bij voorbaat vast. De eerste wil een volledige democratie, maar dat druist in tegen het idee dat God over alles wikt en beschikt. Maurits is opportunistisch en kiest voor het standpunt van het volk, dat roept om de instelling van een staatsgodsdienst. Het lukt Simon Stevin niet om de twee met elkaar te verzoenen, zodat de onthoofding van Van Oldenbarnevelt onafwendbaar is.

Als Van Oldenbarnevelt eenmaal is gesneuveld, draaft het stuk nog een flink eind door. De wit uitgedoste engelen, die al eerder hun opwachting hebben gemaakt, voeren een hele show op. De geaffecteerde, verwijfde vertolking zal ironisch zijn bedoeld, mogen we hopen, maar desondanks doet deze pijn aan de ogen. Bij gebrek aan drama heeft de regisseur het pathos er al te dik bovenop gelegd. De wroeging van Maurits komt evenmin uit de verf. ,,Zijn ongeluk is mijn leed”, horen we hem zeggen. Invoelbaar is het niet.

‘Oldenbarnevelt’ is een experiment, dat als muzikaal samenwerkingsproject geslaagd mag heten. De Nieuwe Kerk, die baadt in een zee van avondlicht, is de juiste ambiance van deze gewijde, vooruitstrevende voorstelling. Evenals de deelnemers zelf, zullen liefhebbers van hedendaagse, klassieke muziek er veel plezier aan beleven.

De muziektheaterproductie ‘Oldenbarnevelt’ wordt opgevoerd in de Nieuwe Kerk in Den Haag, naast het Theater aan het Spui, reserveren: 070-3465272.