Een diepe duik in de stadsvernieuwing

Inmiddels is ze vol passie bezig met haar promotieonderzoek over de haalbaarheid van herstructureringsplannen. ,,Mijn vakgebied is een complex wespennest”, zegt Fatima Mzallassi, die onlangs de UfD-Marina van Damme-beurs 2004 won.

Midden in de verhuizing van Amsterdam naar Amstelveen, maakt Mzallassi zonder problemen tijd vrij voor een interview. Op de plavuizen van de woonkamer staat niet veel meer dan twee banken, een tv en een koffietafel. ,,Ik ben een Marokkaan in Nederland, maar weet eigenlijk niet wat Marokkaans zijn inhoudt”, zegt Mzallassi. ,,Tijdens een reis in Spanje kreeg ik opeens het gevoel in Marokko te zijn. Toen ging ik me afvragen wat dan dat Marokkaanse in Spanje is. Ik wil het geld van mijn beurs gebruiken om meer inzicht te krijgen in de historie van de ruimtelijke rituelen van de mens. Met name de relatie tussen religie en architectuur zoals die zichtbaar is in Spanje interesseert me. Gebouwen vertellen veel over hoe mensen vroeger leefden. In Spanje is het erfgoed van de Moorse beschaving en het christendom nog op iedere straathoek te zien. Hoe hebben deze verschillende religies de gebouwde omgeving beïnvloed? Welke rituelen zijn verdwenen en welke bestaan nog?”

Al jong was Mzallassi geïnteresseerd in hoe mensen vroeger leefden. Vanaf haar twaalfde las ze veel historische romans, in onderwerp variërend van de Britse koningin Elizabeth tot de Japans-Russische oorlog en Griekse mythen en sagen. ,,Ik had toen precies de leeftijd waarop je nog kunt dromen en het niet te druk hebt met school”, zegt ze.

Op de middelbare school tekende ze ook veel. Dat leidde tot de keuze voor bouwkunde. Thuis werd haar het belang van een goede opleiding met de paplepel ingegoten, juist omdat haar ouders zelf geen opleiding hadden gevolgd. ,,Ze hebben me altijd gestimuleerd”, vertelt de oud-bouwkundestudent. ,,Hier in Nederland hebben we zo veel mogelijkheden. Het enige dat je hoeft te doen om iets te bereiken, is er hard je best voor doen. Daar hebben mijn ouders op gehamerd. Ze leerden heel snel hoe het onderwijssysteem hier in elkaar zat. Zo wist mijn moeder precies wanneer ik mijn rapport zou krijgen en dat je met een exact pakket de meeste mogelijkheden openhield. Het wiskundecijfer had altijd de hoogste prioriteit, de 8 voor geschiedenis was voor hen bijzaak. Voor mij is keuzevrijheid ook heel belangrijk. Vandaar de negen vakken op het gymnasium en een exacte studie”, zegt Mzallassi.
Woonwensen

Toen ze een jaar of vijftien was, wist ze dat ze architect wilde worden. Maar eenmaal in Delft miste ze toch bepaalde dingen bij architectuur. ,,Aandacht voor maatschappelijke randvoorwaarden is er maar weinig. Het hangt erg af van de docenten die je treft. Ik miste die relatie met de maatschappij en ben tijdelijk gestopt.” Ze ging voor twee maanden werken bij BVR, een stedenbouwkundig adviesbureau in Rotterdam, waar ze zich bezighield met de woonwensen van bewoners van een achterstandswijk. Uiteindelijk bleef ze er een jaar. ,,Ik heb daar snel brede kennis opgedaan van wat speelt in dergelijke wijken”, aldus Mzallassi. ,,Ik heb meerjaren-ontwikkelingsplannen van verschillende grote steden doorgenomen, me verdiept in debeleidskant en een expert-meeting georganiseerd over het thema ‘sociale vraagstukken in een fysieke omgeving’. Toen wist ik dat ik verder wilde met stedelijke vernieuwing. Ik heb na dat jaar heel snel de volkshuisvestingsmodulen gedaan en ben afgestudeerd bij het Onderzoeksinstituut OTB.” Tijdens haar afstuderen hield ze zich bezig met verbeteringsmogelijkheden van zogeheten probleemwijken. Mzallassi: ,,Vanuit het perspectief van de bewoners heb ik gezocht naar mogelijkheden voor verbetering van de Van der Pekwijk in Amsterdam-noord. Ik wilde de participatie van bewoners naar een veel hoger niveau tillen, zodat ze bijvoorbeeld ook inspraak hadden op het ontwerp.”

Al snel na haar afstuderen werd Mzallassi een promotieplaats aangeboden door haar voormalig afstudeermentor, prof.ing. André Thomsen. ,,Dat was echt fantastisch. Een baan in een omgeving die ik kende, bij collega’s met wie ik het al goed kon vinden. Dat de TU Delft mijn werkgever is, daar merk ik eigenlijk niet veel van. Ik heb toch voornamelijk te maken met mijn eigen afdeling. Vooral de vrijheid die ik nu heb bevalt me uitstekend. Ik moet alles zelf opzetten en kan dus ook zelf bepalen wanneer ik wat doe. Alleen de reistijd naar Delft is wat lang, maar daar is mee te leven.” Haar baan als toegevoegd onderzoeker duurt in principe vier jaar. ,,Maar als ik veel opdrachten krijg uit het bedrijfsleven, gaan die voor. Nu heb ik zulke opdrachten nog niet, maar ik merk wel dat er vanuit de markt veel belangstelling is voor waar ik mee bezig ben. Eind vorig jaar hield ik bijvoorbeeld een presentatie over mijn afstuderen op het eindejaarsdebat van het Nirov (Nederlands Instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting – red.). Daar was veel interesse. Niet alleen de woningbouw en de bouw in het algemeen stagneert, ook de herstructurering heeft te maken met stagnatie. En de financiering ook. Daarom is mijn onderzoek zo actueel, want ik zoek naar een model om de haalbaarheid van herstructureringsplannen te bepalen.”
Bewonersrol

Wat Mzallassi in haar vakgebied zo aanspreekt, is de rol die bewoners kunnen spelen bij stedelijke vernieuwing. Zelf groeide ze op in een achterstandswijk in Amsterdam-Oost. ,,Toen de wijk werd gesloopt, gingen wij als allerlaatsten weg. Mijn ouders waren goed op de hoogte van hun rechten en zeiden: ‘We gaan pas weg als we naar een goed huis in een goede wijk kunnen.’ Dat gebeurde uiteindelijk. De meeste andere bewoners belandden gewoon in een andere slechte buurt en die kregen tien jaar later wéér bericht dat ze moesten verhuizen omdat de wijk werd aangepakt.” Gepassioneerd vertelt ze over de problemen die spelen in de grote steden: ,,Vaak wordt er voor zo’n wijk een sociaal plan gemaakt waarin de rechten van de bewoners staan beschreven. Dat plan komt bijvoorbeeld op internet, waar de meeste bewoners het niet bekijken. De folder die op de bewonersavond wordt uitgedeeld, lezen ze meestal ook niet. En als ze al weten dat ze bezwaar kunnen maken, dan is het vaak nog moeilijk om een brief te schrijven, dus doen ze dat ook niet. Veel bewoners hebben geen benul van hun rechten.”

De grote sociale betrokkenheid van Mzallassi komt ook tot uiting in de bijbaantjes die ze had tijdens haar studie. Naast de standaard studentenbaantjes in schoonmaak en horeca, gaf ze als vrijwilliger bijles aan Delftse leerlingen van het vmbo en mbo, en was ze voor twaalfjarige jongens uit Schiedam mentor en schoolcontactpersoon. ,,Dat was toen een pilot. Inmiddels is het veel groter van opzet en doen er ook meisjes aan mee.”

Over het toekomstige verloop van haar carrière heeft Mzallassi geen duidelijk beeld. Op korte termijn wil ze in ieder geval vrijwilligerswerk doen naast haar promotie, in de vorm van het voorlichten van bewoners van stadsvernieuwingswijken. ,,Ik ben van mening dat sociale duurzaamheid een sterke basis moet krijgen. Een gangbare opvatting over duurzameherstructurering is dat het ecologisch gezien beter is een oude wijk te slopen. Mijn opvatting van duurzaam is anders, meer maatschappelijk. Bij het slopen van een wijk maak je ook de sociale structuur kapot en dat heeft voor sommige mensen negatieve gevolgen. Duurzaamheid is voor mij dat een wijk juist heel lang meegaat, dat mensen er over vijftig jaar nog steeds met plezier leven. Om dat te bereiken moet je de bewoners veel meer betrekken bij stadsvernieuwingsplannen. Gelukkig gebeurt dat soms al wel.”

De kans dat Mzallassi op persoonlijk vlak in de nabij toekomst te maken krijgt met de negatieve gevolgen van herstructurering is klein. Na de verhuizing woont ze heerlijk in een eengezinswoning met tuin.

Naam : Fatima Mzallassi

Leeftijd : 26

Studie : bouwkunde

Afstudeerrichting : housing

Afstudeerjaar : 2003

Woonplaats : Amstelveen

Verliefd/verloofd/getrouwd : getrouwd

Loopbaan : toegevoegd onderzoeker bij de faculteit Bouwkunde, afdeling real estate and housing

Midden in de verhuizing van Amsterdam naar Amstelveen, maakt Mzallassi zonder problemen tijd vrij voor een interview. Op de plavuizen van de woonkamer staat niet veel meer dan twee banken, een tv en een koffietafel. ,,Ik ben een Marokkaan in Nederland, maar weet eigenlijk niet wat Marokkaans zijn inhoudt”, zegt Mzallassi. ,,Tijdens een reis in Spanje kreeg ik opeens het gevoel in Marokko te zijn. Toen ging ik me afvragen wat dan dat Marokkaanse in Spanje is. Ik wil het geld van mijn beurs gebruiken om meer inzicht te krijgen in de historie van de ruimtelijke rituelen van de mens. Met name de relatie tussen religie en architectuur zoals die zichtbaar is in Spanje interesseert me. Gebouwen vertellen veel over hoe mensen vroeger leefden. In Spanje is het erfgoed van de Moorse beschaving en het christendom nog op iedere straathoek te zien. Hoe hebben deze verschillende religies de gebouwde omgeving beïnvloed? Welke rituelen zijn verdwenen en welke bestaan nog?”

Al jong was Mzallassi geïnteresseerd in hoe mensen vroeger leefden. Vanaf haar twaalfde las ze veel historische romans, in onderwerp variërend van de Britse koningin Elizabeth tot de Japans-Russische oorlog en Griekse mythen en sagen. ,,Ik had toen precies de leeftijd waarop je nog kunt dromen en het niet te druk hebt met school”, zegt ze.

Op de middelbare school tekende ze ook veel. Dat leidde tot de keuze voor bouwkunde. Thuis werd haar het belang van een goede opleiding met de paplepel ingegoten, juist omdat haar ouders zelf geen opleiding hadden gevolgd. ,,Ze hebben me altijd gestimuleerd”, vertelt de oud-bouwkundestudent. ,,Hier in Nederland hebben we zo veel mogelijkheden. Het enige dat je hoeft te doen om iets te bereiken, is er hard je best voor doen. Daar hebben mijn ouders op gehamerd. Ze leerden heel snel hoe het onderwijssysteem hier in elkaar zat. Zo wist mijn moeder precies wanneer ik mijn rapport zou krijgen en dat je met een exact pakket de meeste mogelijkheden openhield. Het wiskundecijfer had altijd de hoogste prioriteit, de 8 voor geschiedenis was voor hen bijzaak. Voor mij is keuzevrijheid ook heel belangrijk. Vandaar de negen vakken op het gymnasium en een exacte studie”, zegt Mzallassi.
Woonwensen

Toen ze een jaar of vijftien was, wist ze dat ze architect wilde worden. Maar eenmaal in Delft miste ze toch bepaalde dingen bij architectuur. ,,Aandacht voor maatschappelijke randvoorwaarden is er maar weinig. Het hangt erg af van de docenten die je treft. Ik miste die relatie met de maatschappij en ben tijdelijk gestopt.” Ze ging voor twee maanden werken bij BVR, een stedenbouwkundig adviesbureau in Rotterdam, waar ze zich bezighield met de woonwensen van bewoners van een achterstandswijk. Uiteindelijk bleef ze er een jaar. ,,Ik heb daar snel brede kennis opgedaan van wat speelt in dergelijke wijken”, aldus Mzallassi. ,,Ik heb meerjaren-ontwikkelingsplannen van verschillende grote steden doorgenomen, me verdiept in debeleidskant en een expert-meeting georganiseerd over het thema ‘sociale vraagstukken in een fysieke omgeving’. Toen wist ik dat ik verder wilde met stedelijke vernieuwing. Ik heb na dat jaar heel snel de volkshuisvestingsmodulen gedaan en ben afgestudeerd bij het Onderzoeksinstituut OTB.” Tijdens haar afstuderen hield ze zich bezig met verbeteringsmogelijkheden van zogeheten probleemwijken. Mzallassi: ,,Vanuit het perspectief van de bewoners heb ik gezocht naar mogelijkheden voor verbetering van de Van der Pekwijk in Amsterdam-noord. Ik wilde de participatie van bewoners naar een veel hoger niveau tillen, zodat ze bijvoorbeeld ook inspraak hadden op het ontwerp.”

Al snel na haar afstuderen werd Mzallassi een promotieplaats aangeboden door haar voormalig afstudeermentor, prof.ing. André Thomsen. ,,Dat was echt fantastisch. Een baan in een omgeving die ik kende, bij collega’s met wie ik het al goed kon vinden. Dat de TU Delft mijn werkgever is, daar merk ik eigenlijk niet veel van. Ik heb toch voornamelijk te maken met mijn eigen afdeling. Vooral de vrijheid die ik nu heb bevalt me uitstekend. Ik moet alles zelf opzetten en kan dus ook zelf bepalen wanneer ik wat doe. Alleen de reistijd naar Delft is wat lang, maar daar is mee te leven.” Haar baan als toegevoegd onderzoeker duurt in principe vier jaar. ,,Maar als ik veel opdrachten krijg uit het bedrijfsleven, gaan die voor. Nu heb ik zulke opdrachten nog niet, maar ik merk wel dat er vanuit de markt veel belangstelling is voor waar ik mee bezig ben. Eind vorig jaar hield ik bijvoorbeeld een presentatie over mijn afstuderen op het eindejaarsdebat van het Nirov (Nederlands Instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting – red.). Daar was veel interesse. Niet alleen de woningbouw en de bouw in het algemeen stagneert, ook de herstructurering heeft te maken met stagnatie. En de financiering ook. Daarom is mijn onderzoek zo actueel, want ik zoek naar een model om de haalbaarheid van herstructureringsplannen te bepalen.”
Bewonersrol

Wat Mzallassi in haar vakgebied zo aanspreekt, is de rol die bewoners kunnen spelen bij stedelijke vernieuwing. Zelf groeide ze op in een achterstandswijk in Amsterdam-Oost. ,,Toen de wijk werd gesloopt, gingen wij als allerlaatsten weg. Mijn ouders waren goed op de hoogte van hun rechten en zeiden: ‘We gaan pas weg als we naar een goed huis in een goede wijk kunnen.’ Dat gebeurde uiteindelijk. De meeste andere bewoners belandden gewoon in een andere slechte buurt en die kregen tien jaar later wéér bericht dat ze moesten verhuizen omdat de wijk werd aangepakt.” Gepassioneerd vertelt ze over de problemen die spelen in de grote steden: ,,Vaak wordt er voor zo’n wijk een sociaal plan gemaakt waarin de rechten van de bewoners staan beschreven. Dat plan komt bijvoorbeeld op internet, waar de meeste bewoners het niet bekijken. De folder die op de bewonersavond wordt uitgedeeld, lezen ze meestal ook niet. En als ze al weten dat ze bezwaar kunnen maken, dan is het vaak nog moeilijk om een brief te schrijven, dus doen ze dat ook niet. Veel bewoners hebben geen benul van hun rechten.”

De grote sociale betrokkenheid van Mzallassi komt ook tot uiting in de bijbaantjes die ze had tijdens haar studie. Naast de standaard studentenbaantjes in schoonmaak en horeca, gaf ze als vrijwilliger bijles aan Delftse leerlingen van het vmbo en mbo, en was ze voor twaalfjarige jongens uit Schiedam mentor en schoolcontactpersoon. ,,Dat was toen een pilot. Inmiddels is het veel groter van opzet en doen er ook meisjes aan mee.”

Over het toekomstige verloop van haar carrière heeft Mzallassi geen duidelijk beeld. Op korte termijn wil ze in ieder geval vrijwilligerswerk doen naast haar promotie, in de vorm van het voorlichten van bewoners van stadsvernieuwingswijken. ,,Ik ben van mening dat sociale duurzaamheid een sterke basis moet krijgen. Een gangbare opvatting over duurzameherstructurering is dat het ecologisch gezien beter is een oude wijk te slopen. Mijn opvatting van duurzaam is anders, meer maatschappelijk. Bij het slopen van een wijk maak je ook de sociale structuur kapot en dat heeft voor sommige mensen negatieve gevolgen. Duurzaamheid is voor mij dat een wijk juist heel lang meegaat, dat mensen er over vijftig jaar nog steeds met plezier leven. Om dat te bereiken moet je de bewoners veel meer betrekken bij stadsvernieuwingsplannen. Gelukkig gebeurt dat soms al wel.”

De kans dat Mzallassi op persoonlijk vlak in de nabij toekomst te maken krijgt met de negatieve gevolgen van herstructurering is klein. Na de verhuizing woont ze heerlijk in een eengezinswoning met tuin.

Naam : Fatima Mzallassi

Leeftijd : 26

Studie : bouwkunde

Afstudeerrichting : housing

Afstudeerjaar : 2003

Woonplaats : Amstelveen

Verliefd/verloofd/getrouwd : getrouwd

Loopbaan : toegevoegd onderzoeker bij de faculteit Bouwkunde, afdeling real estate and housing