Een dialoog tussen kunst en wetenschap

Kunst en wetenschap liggen op het eerste gezicht ver uit elkaar. Kunst reageert op de werkelijkheid door er een artefact aan toe te voegen, wetenschap is uitsluitend gericht op het doorgronden van de werkelijkheid. Terwijl wetenschappers volgens toetsbare procedures werken, gaan kunstenaars meer autonoom te werk. Van de wetenschapper wordt een objectieve instelling geëist, van de kunstenaar een subjectieve visie.

Toch waren ze ooit sterk met elkaar verweven. Op het persoonlijke vlak wordt dat door niemand beter belichaamd dan door Leonardo da Vinci, een uomo universale die zowel wetenschapper was als kunstenaar. Hoewel het in onze tijd veel zeldzamer is dat beiden in één persoon zijn verenigd, komt het nog steeds voor. Eén van de beelden die te zien is op de expositie in NewMetropolis, is ontworpen door Vincent Icke en Alex Vermeulen. Eerstgenoemde is astronoom èn kunstenaar.

Dat kunst en wetenschap vanaf de renaissance alle kanten zijn uitgewaaierd, wil niet zeggen dat ze volkomen los van elkaar staan. Inzichten uit de wetenschap vinden hun neerslag in de kunst en uitingen van kunst kunnen de wetenschap beïnvloeden, al zal dit laatste minder voorkomen. De kunst maakt bovendien gebruik van technologie die het product is van wetenschap. Sommigen beweren zelfs dat de technologie ook de inhoudelijke ontwikkeling van de kunst bepaalt.
Bevrijding

De laatste tijd worden kunst en wetenschap vaak in één adem genoemd, als twee oude geliefden die elkaar eindelijk weer in de ogen durven kijken. Het wetenschaps- en technologiecentrum NewMetropolis heeft zich tot doel gesteld hun relatie verder uit te diepen. Deze maand heeft het op de tweede verdieping aan de boegzijde van het schip ruimte vrij gemaakt voor ‘Formule 2 – kunstenaars en wetenschappers in dialoog’. Er is een catalogus uitgegeven en onlangs werd ook een symposium aan het onderwerp gewijd.

Voor de tentoonstelling zijn zeven duo’s gevormd, elk bestaande uit een kunstenaar en een wetenschapper. Van hen werken Anne-Marie van Kerckhoven en Luc Steels, werkzaam op de afdeling artificiële intelligentie van de Vrije Universiteit in Brussel, al lange tijd samen. In de catalogus lezen we dat Steels zich in zijn wetenschappelijke werk belemmerd voelt, omdat het steeds vaker een functie of een toepassing moet hebben. Dat deze eis aan kunst nietwordt gesteld, ervaart hij als een bevrijding. In NewMetropolis geeft het duo op cd-rom en Internet een verslag van hun samenwerking.

De overige koppels zijn speciaal voor de gelegenheid gevormd. Er zit ook een trio tussen. Het kunstenaarsduo Stansfield & Hooykaas werkte samen met de Amsterdamse neuroloog M. Vermeulen. Ze maakten een zuil met vier lichtbeelden van een hersenscan. Drie van deze beelden worden vergezeld van foto’s waarop respectievelijk oogreflexen, handbewegingen en pratende monden zijn te zien. De suggestie wordt gewekt dat de lichte slierten in de scans staan voor het hersengebied dat wordt geactiveerd door de lichaamsbewegingen. Anders dan in de wetenschap, hoeft men het in de kunst niet zo nauw te nemen met de werkelijkheid, dus zeker zijn we daar niet van.

Van de reeds eerder genoemde Vincent Icke en Alex Vermeulen staat er een met vloeistof gevulde, doorzichtige bol op twee manshoge ‘poten’. Vanaf de onderkant van de bol stijgen luchtbellen op die terechtkomen in een grote luchtbel aan de bovenzijde. Hoe het werkt is onduidelijk. Icke en Vermeulen zijn gefascineerd door tijd. Het beeld moet een tijdmachine voorstellen, maar ook dat geeft het niet snel prijs.
Diagnose

Een heel ander samenwerkingsverband gingen Tom Voûte, hoogleraar kinderoncologie aan de UvA, en fotografe Laura Samsom aan. Ze maakten een video waarin een aantal foto’s van Samsom, onder andere van tweelingen, in elkaar overvloeien. Het begint met beelden van zee en daar eindigt het ook mee. De video heeft een vervreemdend effect, teweeggebracht door een voice-over die op zakelijke toon een medische diagnose stelt.

Een begeleidende video waarin Voûte en Samsom praten over hun werk is interessanter dan hun gezamenlijk kunstproduct. ,,Ik zie mijn werk als een continue onderzoek”, zegt Samsom. In dat opzicht ziet ze overeenkomsten met wetenschappelijk werk, met dat verschil dat wetenschappers hun resultaten toetsen, terwijl kunstenaars dat niet doen. Voûte is het daar niet mee eens. Volgens hem wordt het werk van kunstenaars door de gemeenschap getoetst.

Het werk dat het meest aanspreekt op de tentoonstelling is niet van een duo, maar van de enige eenling die is uitgenodigd. Cornelia Hesse-Honegger maakt hyperrealistische aquarellen van insecten, geen gewone maar gemuteerde wantsen die ze heeft verzameld rond kerncentrales. Het zijn prachtige gekleurde, zeer gedetailleerde afbeeldingen waarop de mutaties, zoals een gedeformeerd pootje of een halfontwikkelde voelspriet, zichtbaar aanwezig zijn.

Hesse werkte 25 jaar lang als wetenschappelijk illustrator aan de Universiteit van Zürich. Aangezien ze insecten tekent zoals ze eruit zien en niet zoals ze er behoren uit te zien, stuitte haar werk op weerstand. Ze nam ontslag en ging bij kerncentrales wantsen verzamelen. Ze gaat even nauwgezet te werk als een wetenschapper. Ze bestudeert de insecten onder de microscoop en noteertvindplaats, datum, soort en familie.

,,Dit systematische werk toont hoe gevaarlijk kerncentrales zijn”, zegt Hesse op een video. ,,De tentoonstelling van deze schilderijen is een middel om zulke kwesties openbaar te maken. De wetenschappers van mijn generatie heb ik opgegeven. Ze zijn verengd. Kunstenaars zijn gevoelsmatiger. De kunst van mijn werk bestaat uit het zoeken van de insecten tot en met het schilderen, dus het gaat om het hele proces.”

‘Formule 2 – Kunstenaars en wetenschappers in dialoog’ is nog t/m 1 mrt. te zien in NewMetropolis te Amsterdam.

,,

Kunst en wetenschap liggen op het eerste gezicht ver uit elkaar. Kunst reageert op de werkelijkheid door er een artefact aan toe te voegen, wetenschap is uitsluitend gericht op het doorgronden van de werkelijkheid. Terwijl wetenschappers volgens toetsbare procedures werken, gaan kunstenaars meer autonoom te werk. Van de wetenschapper wordt een objectieve instelling geëist, van de kunstenaar een subjectieve visie.

Toch waren ze ooit sterk met elkaar verweven. Op het persoonlijke vlak wordt dat door niemand beter belichaamd dan door Leonardo da Vinci, een uomo universale die zowel wetenschapper was als kunstenaar. Hoewel het in onze tijd veel zeldzamer is dat beiden in één persoon zijn verenigd, komt het nog steeds voor. Eén van de beelden die te zien is op de expositie in NewMetropolis, is ontworpen door Vincent Icke en Alex Vermeulen. Eerstgenoemde is astronoom èn kunstenaar.

Dat kunst en wetenschap vanaf de renaissance alle kanten zijn uitgewaaierd, wil niet zeggen dat ze volkomen los van elkaar staan. Inzichten uit de wetenschap vinden hun neerslag in de kunst en uitingen van kunst kunnen de wetenschap beïnvloeden, al zal dit laatste minder voorkomen. De kunst maakt bovendien gebruik van technologie die het product is van wetenschap. Sommigen beweren zelfs dat de technologie ook de inhoudelijke ontwikkeling van de kunst bepaalt.
Bevrijding

De laatste tijd worden kunst en wetenschap vaak in één adem genoemd, als twee oude geliefden die elkaar eindelijk weer in de ogen durven kijken. Het wetenschaps- en technologiecentrum NewMetropolis heeft zich tot doel gesteld hun relatie verder uit te diepen. Deze maand heeft het op de tweede verdieping aan de boegzijde van het schip ruimte vrij gemaakt voor ‘Formule 2 – kunstenaars en wetenschappers in dialoog’. Er is een catalogus uitgegeven en onlangs werd ook een symposium aan het onderwerp gewijd.

Voor de tentoonstelling zijn zeven duo’s gevormd, elk bestaande uit een kunstenaar en een wetenschapper. Van hen werken Anne-Marie van Kerckhoven en Luc Steels, werkzaam op de afdeling artificiële intelligentie van de Vrije Universiteit in Brussel, al lange tijd samen. In de catalogus lezen we dat Steels zich in zijn wetenschappelijke werk belemmerd voelt, omdat het steeds vaker een functie of een toepassing moet hebben. Dat deze eis aan kunst nietwordt gesteld, ervaart hij als een bevrijding. In NewMetropolis geeft het duo op cd-rom en Internet een verslag van hun samenwerking.

De overige koppels zijn speciaal voor de gelegenheid gevormd. Er zit ook een trio tussen. Het kunstenaarsduo Stansfield & Hooykaas werkte samen met de Amsterdamse neuroloog M. Vermeulen. Ze maakten een zuil met vier lichtbeelden van een hersenscan. Drie van deze beelden worden vergezeld van foto’s waarop respectievelijk oogreflexen, handbewegingen en pratende monden zijn te zien. De suggestie wordt gewekt dat de lichte slierten in de scans staan voor het hersengebied dat wordt geactiveerd door de lichaamsbewegingen. Anders dan in de wetenschap, hoeft men het in de kunst niet zo nauw te nemen met de werkelijkheid, dus zeker zijn we daar niet van.

Van de reeds eerder genoemde Vincent Icke en Alex Vermeulen staat er een met vloeistof gevulde, doorzichtige bol op twee manshoge ‘poten’. Vanaf de onderkant van de bol stijgen luchtbellen op die terechtkomen in een grote luchtbel aan de bovenzijde. Hoe het werkt is onduidelijk. Icke en Vermeulen zijn gefascineerd door tijd. Het beeld moet een tijdmachine voorstellen, maar ook dat geeft het niet snel prijs.
Diagnose

Een heel ander samenwerkingsverband gingen Tom Voûte, hoogleraar kinderoncologie aan de UvA, en fotografe Laura Samsom aan. Ze maakten een video waarin een aantal foto’s van Samsom, onder andere van tweelingen, in elkaar overvloeien. Het begint met beelden van zee en daar eindigt het ook mee. De video heeft een vervreemdend effect, teweeggebracht door een voice-over die op zakelijke toon een medische diagnose stelt.

Een begeleidende video waarin Voûte en Samsom praten over hun werk is interessanter dan hun gezamenlijk kunstproduct. ,,Ik zie mijn werk als een continue onderzoek”, zegt Samsom. In dat opzicht ziet ze overeenkomsten met wetenschappelijk werk, met dat verschil dat wetenschappers hun resultaten toetsen, terwijl kunstenaars dat niet doen. Voûte is het daar niet mee eens. Volgens hem wordt het werk van kunstenaars door de gemeenschap getoetst.

Het werk dat het meest aanspreekt op de tentoonstelling is niet van een duo, maar van de enige eenling die is uitgenodigd. Cornelia Hesse-Honegger maakt hyperrealistische aquarellen van insecten, geen gewone maar gemuteerde wantsen die ze heeft verzameld rond kerncentrales. Het zijn prachtige gekleurde, zeer gedetailleerde afbeeldingen waarop de mutaties, zoals een gedeformeerd pootje of een halfontwikkelde voelspriet, zichtbaar aanwezig zijn.

Hesse werkte 25 jaar lang als wetenschappelijk illustrator aan de Universiteit van Zürich. Aangezien ze insecten tekent zoals ze eruit zien en niet zoals ze er behoren uit te zien, stuitte haar werk op weerstand. Ze nam ontslag en ging bij kerncentrales wantsen verzamelen. Ze gaat even nauwgezet te werk als een wetenschapper. Ze bestudeert de insecten onder de microscoop en noteertvindplaats, datum, soort en familie.

,,Dit systematische werk toont hoe gevaarlijk kerncentrales zijn”, zegt Hesse op een video. ,,De tentoonstelling van deze schilderijen is een middel om zulke kwesties openbaar te maken. De wetenschappers van mijn generatie heb ik opgegeven. Ze zijn verengd. Kunstenaars zijn gevoelsmatiger. De kunst van mijn werk bestaat uit het zoeken van de insecten tot en met het schilderen, dus het gaat om het hele proces.”

‘Formule 2 – Kunstenaars en wetenschappers in dialoog’ is nog t/m 1 mrt. te zien in NewMetropolis te Amsterdam.