‘Doctorandus bordenwasser’ moet plaatsmaken

Vouw jij broeken op in een kledingwinkel of ben je verantwoordelijk voor de zuivelafdeling van de supermarkt? Je bent de enige niet, maar je zorgt er wel voor dat lager opgeleiden niet aan het werk komen, en dat kost de staat handenvol geld.

“Er is veel rumoer over Polen en Roemenen die hier banen zouden komen inpikken. In dat licht vind ik het frappant dat er voor binnenlandse verdringing weinig aandacht is”, zegt Houwerzijl, die recent haar oratie uitsprak aan Tilburg University.

U waarschuwt voor hoogopgeleiden met baantjes onder hun niveau. Wat is het probleem?

“Inmiddels wordt zo’n tachtig procent van de banen voor lager opgeleiden bezet door vwo’ers, studenten en hoogopgeleiden met een diploma. ‘Doctorandus bordenwasser’ is sinds de crisis een steeds vaker voorkomend fenomeen. Lager opgeleiden komen daardoor in een heel lastige positie. In de bouw hebben ze nu te maken met concurrentie van buitenlanders, terwijl serveersters of callcentermedewerkers steeds vaker student zijn. Lager opgeleiden hebben weinig opties over. Zij zijn degenen die uiteindelijk werkloos blijven.”

Hebben studenten en scholieren niet altijd al veel gewerkt?

“Nee, dat is echt iets van de laatste jaren. Een mooi voorbeeld is de verruiming van de winkeltijdenwet. Omdat winkels steeds vaker na schooltijd en in het weekend open zijn, ontstonden er in de detailhandel veel deeltijdbaantjes die bij uitstek geschikt zijn voor jongeren. Of neem bijvoorbeeld de fulltime postbode: die is verdwenen ten gunste huismoeders en studenten die maar een paar uur per week willen werken. Dat is voor de post goedkoper.”

Studenten nemen dus banen in die niet voor hen bedoeld zijn. Is er ook een oplossing?

“Ik heb geen pasklare oplossing. Maar de overheid zou bijvoorbeeld kunnen regelen dat jonge werknemers niet per definitie goedkoper zijn dan oudere. In andere landen mogen studenten vaak maar een beperkt aantal uren werken, of alleen in de zomer. Ook dat zou een oplossing kunnen zijn. Maar dan zou de overheid studeren goedkoper moeten maken.”

Het ministerie van Onderwijs heeft nou niet bepaald geld over.

“Dat zou ook wat beter kunnen samenwerken met het ministerie van Sociale Zaken. Als meer lager opgeleiden aan het werk gaan, scheelt dat uitkeringen en kun je dat geld investeren in studiefinanciering voor studenten en beter onderwijs.”

Dan is studeren goedkoper, maar willen veel studenten waarschijnlijk nog steeds een nieuwe telefoon, of een iPad.

“Dat snap ik heel erg goed, het is hun goed recht om een baantje te zoeken. De overheid zou daarentegen meer oog moeten hebben voor het algemeen belang. We hebben lang gedacht dat we iedereen op de arbeidsmarkt nodig hadden, maar dat is niet meer zo. Als banen schaars zijn, moet je de belangen bij werk van verschillende groepen tegen elkaar afwegen. Dan zou je scholieren en studenten best deels kunnen uitsluiten.”