Desgevraagd: John Nash overleden

Nash was in de woorden van emeritus hoogleraar systeem- en besturings- theorie prof.dr. Geert Jan Olsder ’toch een beetje een godheid’ met zijn Nobelprijs voor de economie (1994) en de Abelprijs van afgelopen voorjaar. Bij het grote publiek werd Nash bekend door de film ‘A Beautiful Mind’ die zijn levensverhaal vertelt inclusief zijn 25 jaar lange worsteling met schizofrenie.

Olsder was geschokt. Nash heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de speltheorie, ‘een hobby’ van Olsder, en bovendien hing er altijd een soort mystiek om de man heen, zegt Olsder desgevraagd.

Hij ontmoette Nash in 2008 op een tweejaarlijkse conferentie over speltheorie in Sint Petersburg. Nash was daar als publiekstrekker uitgenodigd en reisde samen met vrouw Alicia en zijn zoon Johnny van ruim veertig. Alicia regelde de praktische zaken voor vader en ook voor zoon Johnny, die vaak met hen mee reisde. “Hij had een rugzak bij zich die hij nooit afgaf en hij zat altijd formules te schrijven in een boekje”, herinnert Olsders vrouw Elke zich. “Op zijn naamplaatje stond ‘Johnny NOT Nash’ alsof hij afstand wilde houden van zijn vader.”

Toen op een avond tijdens het diner Nash op een gegeven moment alleen aan een tafeltje zat, schoof Olsder bij hem aan, als een van de andere sprekers op het congres. Het werd een genoeglijk gesprek dat begon over speltheorie en daarna wat small talk over waar Nash nu nog mee bezig was (dwarsverbanden leggen tussen verschillende deelgebieden van de zuivere wiskunde). Dat duurde een uurtje tot er anderen bij kwamen zitten. De indruk bleef hangen van een wat introverte en verstrooide man die zijn best deed om een gesprekje te voeren.

Nash kreeg de Nobelprijs voor een bijdrage aan de speltheorie die hij in 1957 al publiceerde: het Nash-evenwicht. Olsder omschrijft dat als het evenwicht dat ontstaat tussen twee concurrerende partijen, zeg Venezuela en Saudi-Arabië, die beiden dezelfde markt bedienen. Hoe meer olie ze op de markt brengen, hoe meer de prijs daalt. Als een van tweeën zijn productie heeft vastgesteld, kan de andere partij zijn productie zo instellen dat de winst maximaal wordt. Andersom geldt hetzelfde, met als gevolg dat er een (tijdelijk) evenwicht ontstaat waarin beide concurrenten het beste af zijn. Dat is het Nash-evenwicht in een notendop. Het wordt in de economie veel gebruikt, er is veel op voortgeborduurd en er zijn boeken over volgeschreven.

Naast die wetenschappelijke bijdrage heeft ook de strijd die Nash heeft gevoerd tegen zijn geestelijke ziekte zijn beroemdheid bepaald, denkt Olsder. “Op conferenties hoorde hij nooit helemaal bij de club. Eerst omdat hij weg was in een inrichting. Daar werd over gefluisterd. Toen hij 25 jaar later terugkwam, was hij een mythe en durfden mensen hem amper meer te benaderen.”

Die status maakte van het overlijden van John en Alicia Nash tot wereldnieuws. Maar Elke Olsder dacht: “Hoe moet het nu verder met Johnny?”