Delftse onderzoeker onthult Griekse kentekenplaat fraude

6660, het nummer van de duivel (nou ja, bijna dan, als je de nul weghaalt). Of 1111, nog zo’n pakkende cijferreeks waarmee je de blits maakt. Griekse automobilisten met ongebruikelijke cijfercombinaties in hun kentekenplaat hebben waarschijnlijk steekpenningen betaald om ze te krijgen, blijkt uit onderzoek van de Delftse hoogleraar software analytics Diomidis Spinellis (Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica), dat deze week verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE.

Spinellis, die ook werkt aan de Athens University of Economics and Business, was van 2009 tot 2011 secretaris-generaal voor informatiesystemen bij het Griekse ministerie van Financiën. De corruptie die hij zag, was hem een doorn in het oog. Direct na zijn werk als topambtenaar bij het ministerie vatte hij het plan op om kentekenfraude te onderzoeken. Hij vertelt erover aan Delta, en kiest zijn woorden zorgvuldig. Hij zegt wel eens eerder vuile was buiten te hebben gehangen en toen werd hij aangeklaagd wegens laster door de vakbondsleiders van belastingambtenaren. “Het kostte me jaren en een aanzienlijke hoeveelheid geld om de zaak te schikken.”

Diomidis Spinellis hoopt dat zijn werk de instanties wakker schudt. (Foto: TU Delft)

Palindromen en duizendtallen

Griekse nummerplaten bestaan uit drie letters en vier cijfers, schrijven Spinellis en co-auteur Panos Louridas (Athens University of Economics and Business)  in hun artikel Conspicuous corruption: Evidence at a country level. Met de letters is knoeien niet mogelijk, omdat ze gekoppeld zijn aan de regio van afgifte. Maar de nummers worden opeenvolgend uitgegeven. Ambtenaren zouden bepaalde opvallende cijfercombinaties die in trek zijn op voorraad kunnen houden en kunnen doorverkopen. Neem bijvoorbeeld de volgende opvallende patronen: xxxx (allemaal dezelfde cijfers), x000 (duizendtallen), xxyy (twee paren), xyxy (twee paren door elkaar) of xyyx (palindromen). Automobilisten kunnen pronken met dergelijke cijfercombinaties.

Wat hebt u precies onderzocht?
“Dure auto’s hebben vaak vanity plates (ijdelheidskentekens, red.). Je kunt ze daar niet op een legale manier kopen. Aangezien ze zo wijdverspreid zijn bij chique wagens, zou dit op fraude kunnen wijzen. In feite stralen automobilisten uit dat ze boven de wet staan. Dat weet iedereen in Griekenland. Maar is het echt zo, of verbeelden we het ons alleen maar omdat we extra opletten wanneer we dure auto’s zien passeren? Mijn collega, Panos Louridas van de Athens University of Economics and Business en ik wilden dit uitzoeken door de data te analyseren.”

In sommige landen, waaronder België en Groot-Brittannië, verdient de overheid miljoenen aan de veiling van gekke vanity plates met bijvoorbeeld de tekst HAHAHA, of PIZZA. Lijkt de verkoop van kentekenplaten in Griekenland daar niet een beetje op?
“Nee. Het is een corruptie. Griekenland zou ook miljoenen kunnen verdienen door speciale kentekenplaten te veilen. Nu gaat het geld waarschijnlijk naar corrupte autohandelaren en ambtenaren. Het is een openlijke vorm van corruptie. Auto-eigenaren doen het omdat ze daarmee de suggestie kunnen wekken dat ze boven de wet staan. Ze ontlenen er status aan. Als je een schilderij steelt, verberg je het in je kelder. Dit is daarentegen open en bloot.”

Maar je kunt toch ook geluk hebben en bij toeval 1111 of iets dergelijks toegewezen krijgen?
“Ja, dat is waar. We kunnen niet bewijzen dat er bij elk individueel geval sprake is geweest van corruptie. Maar statistische analyse toont dat het zeer onwaarschijnlijk is dat alle toewijzingen toevallig zijn. We hebben meer dan vijf miljoen kentekenplaten geanalyseerd en gekeken of bij luxe automerken vaker bepaalde combinaties van nummers voorkwamen. En we hebben gekeken of er een verband was met de grootte van de motor.”

En ze blijken vooral voor te komen bij auto’s van dure merken als Mercedes, BMW en Jaguar?
“Dat klopt. Gemiddeld hebben auto’s een motorinhoud van 1.439 kubieke centimeter, maar de auto’s met vanity plates hebben een gemiddelde motorinhoud van 1.586 cm3. Nog opvallender is dat auto’s met kentekens als 5555 een gemiddelde motorinhoud van 1.940 kubieke centimeter hebben.”

Waarom heeft het tien jaar geduurd voordat dit onderzoek rond was?
“Volgens de, vooruitstrevende, Griekse wet moeten alle gegevens van de overheid openbaar zijn. Maar in de praktijk zijn overheidsinstanties zeer terughoudend met het vrijgeven van informatie. We moesten een beroep doen op de wet op de openbaarheid van bestuur voordat we eindelijk de gegevens kregen, nadat ze geanonimiseerd waren.”

Verwacht u dat dit onderzoek naar kentekenfraude een kleine verandering teweeg zal brengen in het anticorruptiewerk in het algemeen in Griekenland?
“Ik hoop het. Griekenland scoort heel slecht op de corruptieranglijst van Transparency International, dus er is ruimte voor verbetering op vele fronten. Het nieuws is door verschillende internationale media opgepikt. Maar tegelijkertijd denk ik dat de Griekse politiek zich nu concentreert op andere zaken, zoals Covid, de klimaatcrisis en de vele bosbranden in het land.”