De zelfrijdende auto die niet zelf rijdt

Aan de buitenkant van de witte elektrische bestelbus is niet veel bijzonders te zien. Maar wanneer de schuifdeur van de laadruimte opengaat, blijkt dat anders. Schermen rondom een autostoel tonen wat er buiten gebeurt. Het is alsof je op de bestuurdersplek zit, met één belangrijk verschil: je kunt de auto niet zelf besturen.

“We willen weten hoe mensen het ervaren om in een zelfrijdende auto te zitten”, zegt promovendus Maryna Öztürker van het TU Delft hEAT-lab. In dit lab wordt onderzoek gedaan naar elektrisch en geautomatiseerd vervoer. Öztürker: “Hoe spannend vinden passagiers een rit? En kun je bijvoorbeeld comfortabel werken terwijl je wordt rondgereden?” Oftewel: hoe snel kunnen mensen wennen aan vervoer door een zelfrijdende auto?

Zo veel mogelijk wegtypes

Om die vragen te beantwoorden, mochten in november en december zo’n honderd Delftenaren een rit maken in de testauto. Dat bleek gewild. “We dachten dat de website een storing had, omdat mensen zich al snel niet meer konden aanmelden”, zegt Sascha Hoogendoorn-Lanser (CiTG), directeur van het TU-initiatief Mobility Innovation Centre Delft (MICD), dat het onderzoek leidt. “Maar de inschrijving bleek na twee uur al vol.”

Vooraf moesten de deelnemers thuis een vragenlijst invullen. Vervolgens maakten ze twee testritten van zo’n twintig minuten. Startend bij Café Labs op de campus reden ze via de Kruithuisweg, winkelcentrum De Hoven Passage en de Zuidwal terug naar de campus. De route bevat een provinciale weg, een drukke weg langs een winkelcentrum en stukken met verkeerslichten, zegt Öztürker. “We wilden over zo veel mogelijk wegtypes rijden.”

Taak uitvoeren

Onderweg moesten de deelnemers een taak uitvoeren.  Eerst een werktaak op een laptop, tijdens de tweede rit iets ontspannends, zoals scrollen op je telefoon of een boek lezen. Een camera met gezichtsherkenning filmde hen, terwijl een smartwatch hun hartslag vastlegde. “Uit de combinatie van het beeld van buiten en de beweging van de auto proberen we af te leiden wat er gebeurt. Het kan zijn dat een deelnemer buiten kinderstemmen hoort en wil weten wat er aan de hand is, bijvoorbeeld”, zegt Hoogendoorn-Lanser.

Wat de deelnemers vooraf niet wisten, is dat de auto gewoon werd bestuurd door een chauffeur. Een volledig zelfrijdende auto is namelijk nog niet toegestaan in het normale verkeer.

Authentiek

De onderzoekers maakten de ervaring zo authentiek mogelijk. Om het gevoel van een zelfrijdende rit te benaderen, hield de chauffeur nog meer afstand en remde voorzichtiger dan je gewoonlijk zou doen. Een zelfrijdende auto doet dat namelijk – om juridische redenen – ook, zegt Hoogendoorn-Lanser.

De truc werkte: driekwart van de deelnemers dacht dat de auto écht zelfrijdend was, bleek uit de gesprekken na afloop.  De meesten vonden de rit behoorlijk meevallen. Op vrijwel alle punten als veiligheid, tijdsbesparing en comfort antwoordden ze achteraf positiever dan voor de twee ritten. Welke activiteit de deelnemers uitvoerden, werk of ontspanning, maakte daarbij weinig uit.

Een rijsimulator is minder realistisch dan deze zelfrijdende auto, zegt Hoogendoorn-Lanser. “In een rijsimulator zie je de omgeving wel, maar zit je stil op één plek. In een auto voel je alles: bewegingen in de bochten, optrekken, remmen. Die combinatie is echt de meerwaarde aan dit experiment.”

Vervolgonderzoek

Er is nóg een reden om de weg op te gaan: de kennis over het comfort van de rit is ook interessant voor samenwerkingspartners van het MICD zoals de gemeente Delft, maar ook Amsterdam en Utrecht, zegt ze. “Gemeenten willen weten of ze hun wegen moeten aanpassen op automatisch rijden.”

Ook vervolgonderzoek is in de maak, waarbij het gedrag van de deelnemers nog beter wordt gemonitord. De onderzoekers gaan kijken of er verschillen zijn in de beleving van rijden in een zelfrijdende auto’s tussen mensen met en zonder rijervaring, mannen en vrouwen, en oudere en jongere mensen. Ook wordt onderzocht hoe het comfort in een zelfrijdend voertuig te verbeteren is.

Die tests vinden niet in Delft plaats, maar in Rotterdam en Den Haag, zegt Hoogendoorn-Lanser. “In Delft lopen we het risico dat mensen het experiment inmiddels kennen. Daarnaast bieden Rotterdam en Den Haag complexere verkeerssituaties. Dat biedt veel nieuwe mogelijkheden.”