De menselijke maat

Ze wilde zichzelf weergeven in verhouding tot haar studie en plaatste haar eigen hoofd als gebruiksvoorwerp op een tafeltje, tussen een fles champagne en een klok. “Ik heb met verschillende voorwerpen geëxperimenteerd, maar dit leverde het mooiste en rustigste resultaat op”, zegt ze. “Gelukkig was er niemand thuis want het was vast een raar gezicht, mijn hoofd op een tafeltje tussen al die spullen.”

www.delta.tudelft.nl/reportage

 

Goede voornemens hebben altijd betrekking op wat men van plan is te gaan doen of niet meer te gaan doen. Stoppen met roken, minder eten, meer bewegen, meer tijd vrijmaken voor het gezin. Bijna nooit hoor je dat men zich voorneemt zich anders te gedragen. Zoiets als: minder boos worden op andere weggebruikers die iets fout doen, meer geduld hebben (ik heb geaccepteerd dat ik altijd in de trage rij voor de kassa staat, een verademing!), aardiger zijn voor jonge promovendi. Maar wat zegt deze nadruk op het goede doen ten koste van het goede zijn over ons? In ieder geval dat het pleidooi van Balkenende voor ‘meer’ normen en waarden nooit is aangeslagen. Maar wat zegt het over hoe wij met elkaar omgaan in de wetenschap?

Hoewel ik al tien jaar op de TU Delft werk, kan ik het nog steeds niet laten om vergelijkingen te maken met mijn vorige commerciële werkkring. Hoewel ook daar ‘vieze spelletjes’ werden gespeeld moet ik bekennen dat de overwegend professionele houding ook een duidelijke ethische component had. Ondanks het belang van geld verdienen begreep men echt dat men elkaar uiteindelijk nodig had. In de wetenschap, hoe zal ik het eens zeggen, verlopen de dingen anders. Natuurlijk, elkaar citeren schept een band. Maar we weten ook dat de meeste citaties het bewijzen is van lippendienst. Dus het verbond der citaties is niet geheel oprecht, om nog maar te zwijgen over welke verkeerde kanten de wetenschap wordt opgestuurd door het klakkeloos overnemen van andermans opvattingen en die vervolgens veronachtzamen. Wetenschappelijk papegaaien zorgt er beslist niet voor dat we op elkaars schouders zijn gaan staan en daarmee de wetenschap verder brengen. Eerder lijkt het erop dat de ‘wetenschappelijke piramide’ een door de overheid gesubsidieerde apenrots is.
Vaak hoor je dat het imago het grootste bezit is van een wetenschapper. Let wel: een imago van kwalitatief goed en maatschappelijk relevant wetenschappelijk werk. Maar veel wetenschappers kunnen het niet laten om collega-wetenschappers op gezette tijden een slechte naam te geven. Goedgekeurde proefschriften worden achteraf beschimpt, bijzonder hoogleraarschappen blijken toch niet zo bijzonder te zijn, veel wetenschappers blijken opvallend creatief in het tijdens een vergadering geven van saillante bijnamen aan mensen die toevallig niet aanwezig zijn, en achter ‘best paper awards’ zouden toch echt politieke motieven schuilgaan.

Collectief wantrouwen is niet productief. De van de wetenschap geëiste kritische houding mag niet doorslaan in onnodige scepsis en misplaatst sarcasme. Juist in een organisatie waar voor de komende jaren krimp wordt gepredikt, zal men meer op elkaar zijn aangewezen. Ik pleit niet voor een perfecte wereld waarin iedereen harmonieus met elkaar omgaat, maar een echte professional verliest nooit het grotere geheel en de menselijke maat uit het oog. Vooral in de wetenschap, waar we moeten meegaan met de ‘open samenleving’ en met ‘open innovatie’, zijn goede omgangsvormen cruciaal. 2011 wordt wat mij betreft het jaar van de goed opgevoede wetenschapper.

Patrick van der Duin is toekomstonderzoeker bij de sectie technology, strategy and entrepeneurship van de faculteit Techniek, Bestuur en Management.