‘Biodiversiteit wetenschap staat onder druk’

Dijkgraaf voorziet grote problemen nu het kabinet negen topsectoren in het leven heeft geroepen waarbinnen kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven afspraken moeten maken over research & development. Investeringen daarin kunnen bedrijven voortaan aftrekken van de belasting. “De FES-middelen (het Fonds Economische Structuurversterking , gefinancierd uit de aardgasbaten, red.) zijn grotendeels gestopt en vervangen door belastingbeleid waarvan we niet weten hoe het gaat uitwerken.”



Netto gaat er een bedrag tussen de vijfhonderd miljoen tot een miljard euro uit het systeem, waarschuwde Dijkgraaf. “Voordat u het weet moet het hele NWO-budget gebruikt worden om het topsectorenbeleid te financieren. Als dat ooit zou gebeuren zou dat een drama zijn voor het Nederlandse wetenschapsbeleid, want ik denk dat er meer is dan alleen maar topsectoren. We hebben ook een soort biodiversiteit in de wetenschap.”



De KNAW-president schetste het probleem via het beeld van twee auto’s voor de deur. “Een soort glimmende auto van de wetenschap waarin niet veel benzine zit en een andere, rammelende auto van de innovatie. Laten we nou niet een soort kannibalisme gaan plegen en onderdelen uit de wetenschap slopen om de innovatieauto op te knappen. Dat dreigt op dit moment wel.”



Frank Heemskerk, oud-staatssecretaris van Economische Zaken, deelde die zorg. “Het blijft uiteindelijk een bezuiniging van vijfhonderd miljoen euro op research and development.”



Bovendien zei Heemskerk, nu lid van de raad van bestuur van Royal Haskoning, twijfels te hebben over innovatiecontracten met clusters van bedrijven. “Doe je dat nou echt met je concurrenten in een consortium?”



Zelfs de trekker van de topsector Chemie- voormalig CDA Eerste-Kamerlid Rein Willems – was bezorgd. “Onze zorg is ook dat gelden van NWO misbruikt, nee gebruikt gaan worden voor te veel publiek-private samenwerking en dat dat funderend onderzoek niet overeind zal blijven.” Toch denkt hij dat de vijfhonderd miljoen euro aan belastingaftrek wel buitenlandse bedrijven zal trekken.

Willems was het niet eens met de stelling dat de negen topsectoren een keurslijf zijn voor wetenschappers. “Wij proberen ervoor te vechten dat fundamenteel nieuwsgierigheidsonderzoek op niveau blijft, maar wel meer gericht op de sectoren waar we nu voor kiezen. Dat betekent dat we niet meer alles gaan doen.”

Hij prikkelde Dijkgraaf met de vraag of de KNAW bijvoorbeeld zijn instituten gaat sluiten als ze geen topsectoren zijn. “Op een gegeven moment hebben we de wal en het schip”, antwoordde Dijkgraaf. “Als de KNAW zou aankondigen dat we het NIOD gaan sluiten om in topsector x, y of z te investeren, zal de samenleving roepen dat dit een verantwoordelijkheid is die bij ons is neergelegd.”



Dijkgraaf zei te verwachten dat de plannen van de topteams waarschijnlijk genoeg kwaliteit hebben om daadwerkelijk gesteund te worden, maar waarschuwde nogmaals voor sloop om dat te faciliteren. “De negatieve energie die dat oproept, zal de uitvoering van de plannen in de weg gaan staan.” 

Ali Mesbah zit er een beetje mee. Toen hij in juli hoorde dat hij een Veni-beurs van NWO zou ontvangen, voelde dat als een spagaat: hij zat ook in een sollicitatieprocedure als assistent-professor aan de University of British Columbia in Vancouver, Canada.

“Toen ik een jaar geleden bezig was met het Veni-voorstel en de sollicitatie voor universitair docent dacht ik: als een van de twee lukt, ben ik blij.” Vervolgens werd hij in juli verblijd met het bericht over de Veni en een maand later met zijn aanstelling in Vancouver. “Het werd een beetje moeilijk om te kiezen.” Met pijn in zijn hart werd het Vancouver. De beurs gaat daardoor terug naar NWO, maar het onderzoek waar hij zijn beurs van 250 duizend euro aan had willen besteden, wil hij doorzetten. “Mijn ideeën ga ik in Canada proberen uit te werken. Ik ga er grants voor proberen te verzamelen.”
Dat onderzoek is actueel en praktijkgericht: het ontwikkelen en vormgeven van testtechnieken voor websites zodat eindgebruikers – zoals mensen die een site hebben gemaakt – ze met gemak kunnen toepassen. “Je moet die techniek als service kunnen aanbieden.” Dat onderzoek is een logisch vervolg op het onderzoek waarop Mesbah in 2009 cum laude promoveerde in Delft. “In die tijd kwam Ajax uit, een techniek waarmee je webapplicaties zoals Gmail en Facebook veel interactiever kunt maken.”
Dat maakt ze ook veel gevoeliger voor storing en fouten die je liefst voor de lancering uit je website wilt hebben. “Mijn onderzoek was hoe je Ajax-gebaseerde webapplicaties automatisch kunt analyseren en testen. Het zijn zeer gecompliceerde applicaties en handmatig lukt het je niet, mede doordat het veel te tijdrovend zou zijn. Wij hebben een tool gebouwd waarbij een robot automatisch de code achter de interactieve toepassing analyseert, erop klikt en kijkt of de applicatie het goed doet.” Het Veni-voorstel ging over het verder ontwikkelen en gebruiksvriendelijk maken van die robot en testtechnieken. Die ontwikkeling komt nu wellicht uit Vancouver en niet uit Delft.