Basisbeurs voor masterstudenten: schrappen of niet?

Het parlement kruist op dit moment de degens over de val van het kabinet, maar ook over de bezuinigingen die vereist zijn om het begrotingstekort te verkleinen. De Partij van de Arbeid komt met eigen voorstellen, de regeringspartijen schuiven hun voorstellen naar voren die uit het Catshuisoverleg kwamen.



Donderdag willen de partijen daar verder over debatteren. Het is niet ondenkbaar dat ze samen besluiten om de basisbeurs te offeren.



De PvdA wilde twee jaar geleden de basisbeurs afschaffen en een sociaal leenstelsel invoeren, net als VVD, D66 en GroenLinks. Maar er kwam geen paars-groen kabinet. Het CDA kwam in de regering en wilde de basisbeurs behouden. De partij bedacht de langstudeerboete, zodat alleen treuzelaars extra zouden moeten betalen.



In het Catshuisoverleg gingen de christendemocraten echter alsnog akkoord met een sociaal leenstelsel. Nu lijkt er dus een bijzonder grote meerderheid in de Tweede Kamer voorstander van het afschaffen van de basisbeurs.



Maar wat moet er met de opbrengst gebeuren? De partijen hebben in het verleden altijd gezegd dat het voor het onderwijs behouden zou moeten blijven – en D66 onderstreepte dat vandaag nog op Twitter. Het zou wel een bezuiniging zijn op de uitgaven aan studenten, maar via de omweg van beter onderwijs zou het geld alsnog bij hen terechtkomen. Zelfs de studentenorganisaties konden zich ooit vinden in die gedachte.



Een eerste stap zouden de partijen morgen al kunnen zetten, want dan staat (voorlopig) het wetsvoorstel van staatssecretaris Zijlstra op de agenda, waarin hij de basisbeurs voor masterstudenten afschaft en het recht op een studenten-ov-jaarkaart inperkt. Ook zouden minder studenten aanspraak kunnen maken op een aanvullende beurs, zoals studenten met weigerachtige of onvindbare ouders die geen ouderlijke bijdrage krijgen.



Maar misschien wordt dit wetsvoorstel ‘controversieel’ verklaard, zoals GroenLinks en de Socialistische Partij willen. Meestal gebeurt dit als redelijkerwijs kan worden aangenomen dat het debat hierover na de verkiezingen anders zou verlopen, door gewijzigde krachtsverhoudingen in het parlement. Het volgende kabinet zou zich er dan over moet buigen.



Voor de langstudeerboete heeft de val het kabinet op korte termijn geen gevolgen. De wet op het verhoogde collegegeld voor studenten die meer dan een jaar uitlopen, is al een jaar geleden aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer. Alleen door een wetswijziging kan die maatregel weer ongedaan worden gemaakt. Dat lukt nooit vóór 1 september en het is maar de vraag of een nieuw kabinet het überhaupt zal willen. Want dat kost geld.

Bij het hbo is het goed mis. Een deel van de diploma’s blijkt onterecht afgegeven. Dat krijg je natuurlijk van die financiële prikkels om studenten snel te laten ‘doorstromen’, becommentariëren de kranten in hun hoofdartikelen. De instelling heeft dan een te groot belang om van een dikke vijf toch maar een magere zes te maken. Of van een drie een zes-min. 

Wordt het hbo bevolkt door onethische managers en docenten die belust zijn op geld? Daar geloof ik niets van. Het beloningssysteem deugt niet. Het beloont eendimensionaal, namelijk alleen de snelle doorstroom. Alle andere aspecten maken nauwelijks deel uit van de noemer. De managers zijn niet onethisch, maar het systeem is pervers. 

Overigens is dat systeem hetzelfde voor universiteiten. Het verbaast me dat de ophef en het onderzoek zich tot nu toe tot het hbo beperkt. Waarom zouden hbo-opleidingen zo’n andere positie dan universiteiten hebben? Ook wij kennen financiële prikkels om studenten te laten afstuderen, en snel een beetje. Ik ben vast niet de enige docent die na zoveel jaar toch maar het voordeel van de twijfel gunde aan een te zwakke student, zeker als er verblijfsvergunningen en andere institutionele ingewikkeldheden mee gepaard gingen.

Het is niet de vraag óf er een onderzoek komt naar onterechte diploma’s op universiteiten, maar wanneer. Ik hoop dat decanen hun sterkste mannen en vrouwen nu de portefeuille onderwijs geven. Want dat onderzoek komt er en dan wacht alle faculteiten een spannende tijd. Niet omdat we onethisch bezig zijn geweest, maar we hebben de schijn tegen met al die financiële belangen op snel laten afstuderen. Alleen directeuren onderwijs die begrijpen hoe het onderwijs binnen hun faculteit werkt en waarom dingen gaan zoals ze gaan, en die tegelijkertijd de bestuurlijke noden kennen, zullen de TU Delft een dienst kunnen bewijzen. Meldt u aan, frontsoldaten!