WRR: klimaatkosten betalen we samen

Investeren in duurzame energie, dijkverzwaring en vergoeden van overstromingsschade. Allemaal klimaatkosten die steeds belangrijker worden, constateert de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in haar rapport Rechtvaardigheid in klimaatbeleid. Een rechtvaardige verdeling van klimaatkosten vinden burgers belangrijker dan zo min mogelijk CO₂-uitstoot, stelt de WRR. Daarom moet de verdeling van die kosten volgens de adviesraad een expliciet en transparant onderdeel worden van het klimaatbeleid.

Klimaatethicus dr. Behnam Taebi (faculteit Techniek, Bestuur & Management) was vorige maand aanwezig bij de presentatie van het rapport. Rechtvaardige verdeling van klimaatkosten raakt aan zijn vak, klimaatethiek. 

^{Overstroming in Duitsland. (Foto: Mika Baumeister / Unsplash)}

Tot nu toe hebben we het nauwelijks over klimaatkosten. Hooguit hoor je dat er schade is na een overstroming. Moet dat explicieter als klimaatkosten benoemd worden?
“Dat is het pleidooi van het rapport. We moeten klimaatkosten explicieter benoemen en niet achteraf verrast worden. We moeten aan de voorkant nadenken.”

Wat bedoel je met de voorkant?
“Dat we nadenken over wat de klimaatkosten zijn en bij wie die terechtkomen voordat er beleid gemaakt wordt. Als de brandstofprijzen omhooggaan, dat hebben we gezien als gevolg van de oorlog in Oekraïne, komt dat bij sommige huishoudens veel harder aan dan bij andere. Als je afstand wilt nemen van fossiele brandstof, vergt dat ook investeringen. En bij wie komen die kosten dan terecht? Over de verdeling van die kosten moet je nadenken vóórdat je klimaatbeleid introduceert.”

Tot nu toe draaien de overheid en verzekeringsmaatschappijen op voor klimaatschade. Zijn er nog andere bronnen te verzinnen waaruit klimaatkosten te vergoeden zijn?
“Afhankelijk van het principe van verdeling, zou je kunnen denken aan de vervuiler die meer gaat betalen. Het rapport noemt verschillende verdelingsprincipes zoals per hoofd van de bevolking, op basis van draagkracht, of op basis van wie er baat bij heeft. Je kunt ook denken aan verdelingssystemen waarin de vervuiler betaalt. Dan is het evident dat een partij die veel CO_2-uitstoot daaraan zal bijdragen, want de overheid gaat dan doorbelasten naar de vervuiler.”

Dat wordt dan wordt het een soort CO₂-heffing?
“Een CO₂-tax klinkt eenvoudig, maar tegelijkertijd moet je er rekening mee houden bij wie die kosten terechtkomen. En of iedereen die kosten wel kan dragen. Denk aan de stijgende brandstofprijzen de afgelopen maanden. Een pijnlijk voorbeeld: mensen die in de winter de radiator niet durven open te draaien omdat ze de kosten niet kunnen dragen. Je kunt er van tevoren rekening mee houden bij wie stijgende brandstofprijzen het hardst aankomen. Dat heeft ook geleid tot compensatie vanuit de overheid de afgelopen winter. Maar de aanpak was ad-hoc. Als je iedereen compenseert,zoals met  lagare brandstofprijzen aan de pomp, heb je geen rekening gehouden met verdeling. Maar als je huishoudens gaat steunen die daar behoefte aan hebben, dan ben je op een andere manier de kosten aan het verdelen. Dit rapport pleit ervoor dat beleidsmakers goed nadenken over waar de kosten terechtkomen en of dat gerechtvaardigd is.”

Denk je dat de overheid zo fijnmazig kan werken dat de klimaatkosten eerlijk worden verdeeld? De toeslagenaffaire is niet erg hoopgevend wat dat betreft.
“Ik denk dat de overheid behoorlijk fijnmazig zou moeten kunnen werken. Ik denk dat ze dat ook zou moeten doen de komende tijd. De overheid moet rekening houden met de kosten van klimaatmaatregelen en voorkomen dat die kosten onevenredig hard drukken op sommige delen van de samenleving.”

Als je zegt dat de Belastingdienst dat gaat regelen dan levert dat wel kromme tenen op bij mensen.
“Uiteraard, daar is nog veel vertrouwen te winnen valt voor de overheid. I denk dat de Belastingdienst niet de enige overheidsdienst is die algoritmen inzet die op een oneigenlijke manier burgers selecteren op fraude. Ik zou die dingen los willen trekken. Dat er fouten zijn gemaakt moeten we corrigeren, maar je bent als overheid in staat om fijnmazig te opereren.”

Dat zou een overheid móeten kunnen, bedoel je?
“Daar zou een overheid inderdaad toe in staat moeten zijn, en ik heb er vertrouwen in dat ze dat kunnen. Maar de enorme schade van het toeslagenschandaal moet eerst goed hersteld worden.”

Wat mis je nog in het rapport?
“Ik had graag een sterkere focus op internationale rechtvaardigheid gezien. Veel keuzes die we maken zullen internationale gevolgen kunnen hebben. Dat mag wat mij betreft sterker worden benoemd en meegenomen in beleidskeuzes.”

• Bekijk de WRR-webpagina over Rechtvaardigheid in klimaatbeleid met de rapporten, een video en een podcast.

^{(Foto: Vidar Nordli-Mathissen / Unsplash)}