Al jouw persoonlijke data op één bonnetje

“De bonnetjesprinter is nogal langzaam, maar dat draagt juist bij aan het effect”, glimacht promovenda Alejandra Gómez Ortega (Industrieel Ontwerpen) wanneer de Delftse student Maarten (22) voor haar ‘Dataslipmachine’ staat. Hij heeft net een korte reeks vragen ingevuld op het beeldscherm van een apparaat dat veel wegheeft van een geldautomaat. Rustig zoemend begint de Dataslipmachine een lange spierwitte bon uit te printen. Stukje bij beetje komt er in zwarte inkt nieuwe informatie op de bon te staan: welke informatie zijn ov-chipkaart bijhoudt bijvoorbeeld. Of wat Spotify precies vastlegt over zijn muzieksmaak.

De ‘Dataslip’, zoals Gómez Ortega de machine het liefst noemt, is bedoeld om mensen bewust te maken van welke digitale data ze dagelijks over zichzelf achterlaten. Bijvoorbeeld wanneer ze hun smartphone gebruiken, boodschappen doen of met het ov reizen. Door een reeks vragen te beantwoorden, krijgen gebruikers inzicht over welke soorten informatie over hen worden bijgehouden. Vervolgens kunnen ze dit uitprinten. Of niet. “Inmiddels weet iedereen wel dat allerlei apparaten, apps en bedrijven veel data verzamelen, maar vaak blijft het heel abstract”, zegt Gómez Ortega. “Je weet dat het veel is, maar hebt vaak geen idee hoe die data er precies uit ziet. Met zo’n bonnetje maak je het concreet.” 

Verrast
Het bonnetje dat student Maarten uiteindelijk uitprint, is bijna net zo lang als hijzelf. Of het indruk maakt? “Dat valt best mee”, zegt hij. Hij maakt zich geen echte zorgen over welke digitale informatie van hem wordt geregistreerd of welke profielen bedrijven online over hem hebben opgeslagen. “De Europese Unie heeft veel wetgeving op dit vlak. Bovendien wordt de AVG steeds aangescherpt”, meent hij. Hij ziet ook de voordelen in van het verzamelen van data: “Een fitnesstrackingapp zoals die op mijn telefoon zit, heeft nou eenmaal veel gebruikersdata nodig om überhaupt te kunnen functioneren. Uiteindelijk wordt de app er beter mee gemaakt.”

Niet iedereen reageert zoals Maarten, weet Gómez Ortega. Ze is elke dag zo’n anderhalf uur in de Library om eventuele vragen van mensen te beantwoorden. “Sommige mensen reageren enorm verrast wanneer ze hun databon uitprinten, dat ze denken: ‘toch maar even opnieuw nagaan welke apps en kaarten ik gebruik.’”

De onderzoekster programmeerde de machine zelf. Drie IO-collega’s hielpen haar vervolgens met het in elkaar zetten van de buitenkant. Dat waren Vasileios Milias, James Scott Broadhead and Wo Meijer. “Een fijne bonding experience”, vertelt ze. Zoiets was best welkom, want Gómez Ortega begon midden in de coronacrisis aan haar PhD bij de faculteit Industrieel Ontwerpen. “Alles was digitaal. Het eerste jaar was ik vooral in de war en verloren. Pas daarna kregen mijn onderzoek én sociale leven echt vorm.”

Datadonatie
Overigens is de machine eerder een verlengstuk van haar onderzoek dan de hoofdmoot ervan. Ze doet namelijk onderzoek naar datadonatie: “Ik probeer manieren te vinden waarop mensen hun persoonlijke gegevens kunnen delen voor onderzoek en er tegelijkertijd voor zorgen dat dit proces evenwichtig verloopt. Dat mensen bijvoorbeeld goed weten welke informatie ze weggeven en dat ze er iets voor terugkrijgen.” Gebruikers van de Dataslip krijgen ook de keuze om hun data te delen met Gómez Ortega, al blijft het voornaamste doel van haar machine om te zorgen voor bewustzijn. Dat delen hebben tot nu toe zo’n 75 mensen gedaan. “Hoeveel dat niet doen, weet ik niet. Als je ‘nee’ kiest, wordt er ook echt niets vastgelegd. Dus ook niet het feit dat er iemand heeft deelgenomen en ervoor heeft gekozen om niet te doneren.”

Terwijl ze over haar project vertelt, blijft er af en toe iemand weifelend staan bij de machine. Dankzij de felle groene en roze lichten valt de geldautomaat behoorlijk op. Sommige mensen lopen verder. Zo nu en dan blijft er iemand staan om het scherm aan te raken, zo ook masterstudent Saf (22). Hij is behoorlijk alert op welke apps en websites hij gebruikt, vertelt hij. “Ik gebruik geen Instagram of Facebook en ik heb addblockers geïnstalleerd.” Na het invullen van de vragen, rolt zijn persoonlijke databonnetje uit de machine. Dat is een stuk korter dan die van andere gebruikers, ziet Gómez Ortega. “Heb je wel alles eerlijk ingevuld?”, grapt ze.

De onderzoekster hoopt nog met haar ‘geldautomaat’ langs andere faculteiten te gaan. “Maar het is soms ingewikkeld om hier toestemming voor te krijgen”, weet ze. Na een Delftse reis, hoopt ze dat haar project ook op andere plekken in Nederland kan staan. “Ik houd niet zo van de term ‘algemeen publiek’, maar ik denk dat de machine voor enorm veel bewustzijn kan zorgen bij het algemeen publiek.” Eén datum voor haar tour buiten Delft heeft ze al: ze mag in oktober met haar project op de Dutch Design Week in Eindhoven staan. “Daar heb ik nú al zin in.”

• De Dataslip staat nog tot en met vrijdag 24 februari in de Library. Op vrijdag 3 maart is het project van 12.00 tot 16.00 uur te vinden in Pulse.