Ouderen beschermen, jongeren terug aan het werk

Bas Kolen promoveerde op een proefschrift over besluitvorming bij massa-evacuatie van de Randstad bij een overstroming. Toen corona voorbijkwam is hij als rampenonderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management (TBM) de pandemie op eenzelfde manier gaan modelleren. Alleen strekte de ramp zich dit keer niet over dagen uit, maar over maanden. Zijn bevindingen publiceerde hij op 12 november 2020 in het economisch vakblad ESB onder de titel ‘Een eerste kwalitatieve analyse van de Nederlandse coronamaatregelen.’

U maakte een kosten-batenanalyse van de coronamaatregelen. Even voor de helderheid: wat zijn de kosten, wat de baten?
“De baten zijn de voorkomen coronaslachtoffers in levensjaren plus het voorkomen van overbelasting van de zorg. De kosten bestaan uit de terugval van de economie aangevuld met de lening die de Nederlandse overheid heeft gedaan voor steunmaatregelen.”

Wat is een levensjaar waard? 
“De uiteindelijke weging ten tijde van een crisis is een politieke keuze. In het model ben ik uitgegaan van de getallen die we in beleidsvorming van de zorg gebruiken. Het zorginstituut hanteert een waarde van 80 duizend euro voor een extra gezond levensjaar. Veel mensen hebben echter ook een ziekte onder de leden, als je daar rekening mee houdt is het ongeveer de helft.”

^{Na verloop van tijd overtreffen de kosten van de coronamaatregelen de baten. Verschillende scenario’s A t/m F gaan uit van uiteenlopende waarden van de mortaliteit van het virus, waarbij A met 3% het hoogst is. (Bron: ESB)}

Eerst stijgt de baten-kostenverhouding, daarna daalt de verhouding alsmaar verder. Hoe kan dat?
“In de beginperiode lopen de baten op, omdat het lukt om mensen te redden ten opzichte van de situatie zonder maatregelen, dat is de referentiesituatie. Dan zou het virus zich exponentieel verspreiden en er zouden honderdduizenden doden vallen. Half juli zouden dan alle slachtoffers zijn gevallen en zou groepsimmuniteit bereikt zijn. De baten van de maatregelen zijn dan maximaal omdat alle slachtoffers die je kon voorkomen ten opzichte van de referentie daadwerkelijk zijn voorkomen. In het referentiescenario zou dan de economie weer opgestart kunnen worden, maar onder het coronaregime blijven restricties van kracht want het virus is niet weg.” 

Dus vanaf de zomer lopen de kosten door, maar de baten zijn al binnen?
“Je kunt mensen maar één keer redden, daar komt het eigenlijk op neer. Zolang de maatregelen voortduren, lopen de kosten op.” 

Zolang het virus nog rondwaart zoek je dus manieren om kosten te verminderen zonder de baten van gezonde levensjaren te schaden. Hoe zou je dat kunnen doen?
“Het doel zou moeten zijn dat we zo snel mogelijk uit de crisis komen, zodat we de duur van de maatregelen kunnen beperken. Het beeld dat ik daarbij heb is dat ouderen en kwetsbaren en de mensen die hen verzorgen in een vrij strenge lockdown gaan in hun eigen bubbel. De andere groep mensen gaat terug aan het werk en sporten. Niet zoals het was, want dan loopt de besmetting uit de hand en kan de zorg worden overbelast. Dus we zullen met beperkingen toch de economie draaiend moeten houden. Er zullen natuurlijk besmettingen optreden, en er zal ook zorg voor patiënten nodig zijn. Maar dat is schade die je moet afwegen tegen de economische schade van langdurigere beperkingen.”

U stelt een tweedeling voor met ouderen en zwakkeren in strengere lockdown en jongeren losser. In zekere zin gebeurt dat al.
“Zeker, maar erg losjes en op basis van eigen keuzes waardoor het virus nog rondgaat. De voorkeur is nog steeds om thuis te werken, terwijl ik denk: laat gezonde jonge mensen lekker naar de universiteit of kantoor gaan, al blijft ook voor hen het leven verre van normaal. Misschien raken ze besmet, maar daarmee verkort je de tijd tot groepsimmuniteit. Bij die jongere groep is de mortaliteit ontzettend laag. Het is niet het doel om de ouderen en kwetsbaren op te sluiten, maar om de tijd te verkorten totdat iedereen weer vrij kan bewegen. Kwetsbaren en ouderen trekken zich nu ook al terug, en dat zullen ze moeten blijven doen. Eigenlijk is de vraag: hoe snel willen we hieruit komen? Accepteren we dat het langer duurt en gaan we wachten op een vaccin? Dat kan. Maar ik denk dat het een overweging waard is om te kijken of we er sneller uit kunnen komen en dat iedereen, oud en jong, er sneller klaar mee is.”