Tweede Kamer wil geen promovendi met Chinese beurs in gevoelige vakgebieden

Het was een motie van VVD en NSC: de minister moet gaan praten met kennisinstellingen, zodat Chinese promovendi met een zogeheten CSC-beurs geen toegang krijgen tot gevoelige onderzoeksgebieden. Bijna alle partijen vonden dat een goed idee, al staat in de motie niet vermeld welke onderzoeksgebieden hier precies mee worden bedoeld.

Met een CSC-beurs kunnen Chinese promovendi over de hele wereld aan de slag. Nederland telde in 2022 bijna tweeduizend promovendi met zo’n beurs. Maar de universiteiten zijn steeds terughoudender met het toelaten van deze promovendi.

Trouw beloven

Het probleem volgens velen is dat de Chinese overheid zijn onderdanen kan dwingen om kennis te delen, bijvoorbeeld via druk op familieleden in hun thuisland. In hoeverre dat in de praktijk gebeurt, is nog nooit uitvoerig onderzocht. Wel ontdekte Delta dat CSC-promovendi verslag moeten doen van hun onderzoeksvorderingen. Elk semester moeten ze een formulier invullen en naar de Chinese ambassade in Nederland sturen.

Volgens onderzoek van denktank Clingendael en China Kennisnetwerk beloven de promovendi bovendien trouw van de Communistische Partij in het contract dat zij tekenen met CSC.

Alleen Volt en GroenLinks-PvdA stemden tegen de motie. Ze vinden vermoedelijk dat deze op de muziek vooruit loopt. Demissionair minister Robbert Dijkgraaf werkt aan een wetsvoorstel voor de screening van buitenlandse onderzoekers. Die krijgen dan niet zomaar toegang tot gevoelige vakgebieden. De vraag is nu vooral welke vakgebieden dat precies zijn; het wetsvoorstel heeft vertraging opgelopen.

Uit eerder onderzoek van Delta bleek dat Chinese militairen als promovendus naar de TU Delft kwamen om onderzoek te doen naar militair gevoelige vakgebieden zoals radartechnologie en onbemande luchtvaartuigen, maar slechts een klein deel van hen deed dat met een CSC-beurs.

Kanon op mug

Over de screening is veel te doen. Wetenschapsgenootschap KNAW vreest dat het kabinet met een kanon op een mug gaat schieten en dat er onnodig bureaucratisch gedoe ontstaat. Laat het liever aan de wetenschap over, is het pleidooi. Ook de universiteiten waarschuwen dat de deur niet zomaar in het slot moet vallen. Nederland moet aantrekkelijk blijven voor goede buitenlandse onderzoekers, vinden ze.

Daar had GroenLinks-PvdA een motie over ingediend. Houd rekening met die aandachtspunten bij het uitwerken van het wetsvoorstel dat de screening regelt, stond erin. Ook die motie haalde een meerderheid, al stemden PVV, FvD en JA21 tegen.

Over internationale samenwerking is recentelijk veel te doen, vooral door de protesten tegen de banden van universiteiten met Israëlische instellingen. Maar ook andere internationale samenwerking wordt soms met argusogen bekeken.

Veiligheidsdiensten MIVD en de AIVD waarschuwen voor diefstal van kennis en technologie door onder meer China. De universiteiten zouden daarom een goed overzicht moeten opstellen van hun internationale samenwerkingen, vindt een meerderheid van de Tweede Kamer. D66 had er een motie over ingediend. Ook hier stemden de rechts-populistische partijen tegen.

HOP, Bas Belleman/ Delta, Annebelle de Bruijn