Op de vloer ligt een boek over Johannes Calvijn. In de kast titels als ‘Reformasie en Revolusie’, ‘Anders Denken’, ‘Mens kontra Milieu’ en ‘The Third Wave’ van Alvin Toffler.
Delen
Prof.dr.ir. E. Schuurman bereidt gastcolleges voor die hij in Zuid-Afrika gaat geven. Over twee weken krijgt hij het eredoctoraat van de universiteit van Potchefstroom in Transvaal. ,,Het is een erkenning dat technische wetenschappen in feite cultuurwetenschappen zijn.”
Voor bijzonder hoogleraar Schuurman geen grote hoorcolleges en overvolle zalen. Vanuit de brede protestantse Stichting voor Reformatorische Wijsbegeerte verzorgt hij onderwijs in de calvinistische filosofie. In Delft, Eindhoven en Wageningen trekt hij in totaal zo’n honderdvijftig studenten. ,,Als filosoof ben ik gezegend met studenten. Ik probeer hen in de eerste plaats als ingenieur meer verantwoordelijkheid bij te brengen.”
De forse telg uit een Drentse aannemersfamilie leek aanvankelijk een echte civieler te worden. Hij studeerde af op het gedrag van luchtbelletjes in klei en water. Maar hij ging verder met een studie filosofie aan de Vrije Universiteit en promoveerde in 1972 op ‘Techniek en Toekomst – confrontatie met wijsgerige beschouwingen’. Nu is hij een van de vier hoogleraren die aan Nederlandse universiteiten deze tak van wijsbegeerte doceren. Daarnaast is hij nog lid van de Eerste Kamer voor het RPF.
,,Die universiteit van Potchefstroom is de enige christelijke universiteit in de wereld met daarbinnen een volledige technische opleiding. Dat eredoctoraat is er een in de technische wetenschappen, en mijn kritiek op de problemen die techniek veroorzaakt voor mens, natuur en maatschappij is dus beoordeeld en erkend door ingenieurs. Zo hoort het ook, want techniek is wat de mens máákt, is dus onderdeel van onze cultuur.”
Onafhankelijk
Ook in het Nederland van na de verzuiling is men nog steeds geneigd het RPF in te delen aan de uiterste rechterzijde, aan de rand van de bible-belt. Maar Schuurmans opvattingen over de gevaren van de dynamiek van de technologische ontwikkelingen lijken soms nauw aan te sluiten bij links of Groen Links. Toch stelt hij zich ook in die richting onafhankelijk op.
,,Ik verzet mij tegen het technicisme, maar ook tegen de reactie daarop, tegen wat ik maar noem het naturalisme. Die verering van de natuur die je soms in de ecologie-beweging aantreft, is ook verkeerd. Niet alleen de techniek, maar ookde natuur bezorgt ons grote problemen. We moeten beseffen dat techniek een gave is, een opdracht die je moet uitvoeren. We hebben een verantwoorde technologie nodig.”
Die terminologie ligt verrassend dicht bij het tegenwoordig alom gehanteerde begrip duurzame ontwikkeling dat ook in de strategie van de TU is opgenomen. Filosoof Schuurman is daar toch niet zo gelukkig mee. ,,Dat woord sluit aan bij een mode en heeft dus het gevaar van oppervlakkigheid. Duurzaamheid lijkt als begrip iets te beloven dat niks kost, maar ingrijpen in de cultuur vraagt altijd een prijs. In de Engelse taal spreekt men trouwens van sustainable development, wat net wat meer zegt dan duurzaamheid. Het gaat erom dat iets houdbaar is in de zin van verantwoord, in ethisch, economisch, ecologisch, maatschappelijk opzicht.”
Geloof
Schuurman doorspekt zijn techniek-kritiek niet met zijn geloofsovertuiging. Alleen op een concrete vraag stelt hij: ,,Ik zeg dit allemaal vanuit mijn christelijk geloof. De mens is verantwoording schuldig aan zijn Schepper. Sinds Descartes en de natuurfilosofen is geproclameerd dat de mens heer en meester is van de natuur. Als je dat in de techniek toepast, dan krijg je een gereduceerde werkelijkheid. Dan houd je geen rekening met de draagkracht van de cultuur en het uithoudingsvermogen daarvan. Dan krijg je problemen als milieuvervuiling en werkloosheid. De mens is rentmeester in de schepping, maar de dynamiek van de techniek laat sporen van vernieling achter.”
Schuurman illustreert dat reductionisme, die beperkte blik op de werkelijkheid, nog eens aan de hand van het paarse regeerakkoord en de actuele politiek. ,,Het vraagstuk van de werkloosheid wordt onmiddellijk gekoppeld aan de noodzaak van economische groei. Maar groei staat gelijk met technologische ontwikkeling en hogere loonkosten, wat weer leidt tot minder arbeid. Je maakt het dus erger op die manier. Je laat de cultuur pijn lijden. Geen van de grote politieke partijen durft dat handen en voeten te geven. Het meest verontrustende is dat Wim Kok heeft gezegd dat hij zijn paarse programma ook best met het CDA had kunnen uitvoeren. We krijgen gigantische problemen, maar de cultuurkritiek van de christenen wordt niet politiek vertaald.”
Medeschepsel
,,Onze verantwoordelijkheid als beheerder van Gods schepping is te weten wat de mens is. De mens is je naaste, een medeschepsel, die je niet moet behandelen als een technisch ding. Het liefhebben van je naaste betekent niet dat je tegen techniek moet zijn, maar wel tegen het overhaast invoeren ervan ten koste van natuur en mens. Kijk naar het uitsterven van planten en diersoorten, naar de ontwrichting van het platteland in de Derde Wereld en de armoede in de steden. En naar de hoeveelheid mensen, ook bij ons, die uitgesloten zijn van het leveren van een zinvolle bijdrage aan de maatschappij.”
Schuurman past zijn opvattingen ook toe op een ander actueel politiek thema, de Betuwelijn. ,,Ik ben uit overtuiging tegende aanleg van die nieuwe spoorlijn. Maar niét omdat ik tegen het uitbreiden van de vervoerscapaciteit als zodanig zou zijn. Wèl omdat het technisch te weinig creatief is, veel te veel schade toebrengt en eigenlijk veel te goedkoop is. Zo’n plan-Lievense of, nog beter, zo’n plan om veel meer over de rivier te vervoeren, neemt de natuur als voorbeeld, als uitgangspunt. Techniek zal altijd schade toebrengen, maar je kunt je wel inspannen om die te reduceren. Als het daardoor duurder wordt, dan is dat een rem op de verwoestende werking van de dynamiek.”
Met enige berusting erkent Schuurman: ,,In Nederland kijkt men al snel naar die kleine gereformeerde politieke stroming die ik vertegenwoordig en dan is alles wat je doet al gauw gestempeld. Hier hindert je dat dan, maar over de grens kijkt men toch meer naar wàt je doet.”
In zijn geval is dat niet gering. Schuurmans boeken zijn de afgelopen jaren in het Engels, Japans en het Koreaans vertaald; binnenkort verschijnt er ook een in het Chinees. Verder publiceert hij in internationale tijdschriften als Philosophy in Technology. De universiteit van Edinburgh heeft hem volgend jaar uitgenodigd voor gastcolleges. Eenzelfde uitnodiging uit Japan heeft hij noodgedwongen even op de lange baan geschoven.
Samenvattend citeert hij Heidegger: ,,Nur ein Gott kann uns noch retten”. ,,Technici hebben deze spirituele vraag verwaarloosd: wie is God? Die vraag moeten we, juist nu, in het centrum van de aandacht plaatsen.” (R.M.)
Schuurman: ,,Ik ben uit overtuiging tegen de aanleg van de Betuwelijn”
Op de vloer ligt een boek over Johannes Calvijn. In de kast titels als ‘Reformasie en Revolusie’, ‘Anders Denken’, ‘Mens kontra Milieu’ en ‘The Third Wave’ van Alvin Toffler. Prof.dr.ir. E. Schuurman bereidt gastcolleges voor die hij in Zuid-Afrika gaat geven. Over twee weken krijgt hij het eredoctoraat van de universiteit van Potchefstroom in Transvaal. ,,Het is een erkenning dat technische wetenschappen in feite cultuurwetenschappen zijn.”
Voor bijzonder hoogleraar Schuurman geen grote hoorcolleges en overvolle zalen. Vanuit de brede protestantse Stichting voor Reformatorische Wijsbegeerte verzorgt hij onderwijs in de calvinistische filosofie. In Delft, Eindhoven en Wageningen trekt hij in totaal zo’n honderdvijftig studenten. ,,Als filosoof ben ik gezegend met studenten. Ik probeer hen in de eerste plaats als ingenieur meer verantwoordelijkheid bij te brengen.”
De forse telg uit een Drentse aannemersfamilie leek aanvankelijk een echte civieler te worden. Hij studeerde af op het gedrag van luchtbelletjes in klei en water. Maar hij ging verder met een studie filosofie aan de Vrije Universiteit en promoveerde in 1972 op ‘Techniek en Toekomst – confrontatie met wijsgerige beschouwingen’. Nu is hij een van de vier hoogleraren die aan Nederlandse universiteiten deze tak van wijsbegeerte doceren. Daarnaast is hij nog lid van de Eerste Kamer voor het RPF.
,,Die universiteit van Potchefstroom is de enige christelijke universiteit in de wereld met daarbinnen een volledige technische opleiding. Dat eredoctoraat is er een in de technische wetenschappen, en mijn kritiek op de problemen die techniek veroorzaakt voor mens, natuur en maatschappij is dus beoordeeld en erkend door ingenieurs. Zo hoort het ook, want techniek is wat de mens máákt, is dus onderdeel van onze cultuur.”
Onafhankelijk
Ook in het Nederland van na de verzuiling is men nog steeds geneigd het RPF in te delen aan de uiterste rechterzijde, aan de rand van de bible-belt. Maar Schuurmans opvattingen over de gevaren van de dynamiek van de technologische ontwikkelingen lijken soms nauw aan te sluiten bij links of Groen Links. Toch stelt hij zich ook in die richting onafhankelijk op.
,,Ik verzet mij tegen het technicisme, maar ook tegen de reactie daarop, tegen wat ik maar noem het naturalisme. Die verering van de natuur die je soms in de ecologie-beweging aantreft, is ook verkeerd. Niet alleen de techniek, maar ookde natuur bezorgt ons grote problemen. We moeten beseffen dat techniek een gave is, een opdracht die je moet uitvoeren. We hebben een verantwoorde technologie nodig.”
Die terminologie ligt verrassend dicht bij het tegenwoordig alom gehanteerde begrip duurzame ontwikkeling dat ook in de strategie van de TU is opgenomen. Filosoof Schuurman is daar toch niet zo gelukkig mee. ,,Dat woord sluit aan bij een mode en heeft dus het gevaar van oppervlakkigheid. Duurzaamheid lijkt als begrip iets te beloven dat niks kost, maar ingrijpen in de cultuur vraagt altijd een prijs. In de Engelse taal spreekt men trouwens van sustainable development, wat net wat meer zegt dan duurzaamheid. Het gaat erom dat iets houdbaar is in de zin van verantwoord, in ethisch, economisch, ecologisch, maatschappelijk opzicht.”
Geloof
Schuurman doorspekt zijn techniek-kritiek niet met zijn geloofsovertuiging. Alleen op een concrete vraag stelt hij: ,,Ik zeg dit allemaal vanuit mijn christelijk geloof. De mens is verantwoording schuldig aan zijn Schepper. Sinds Descartes en de natuurfilosofen is geproclameerd dat de mens heer en meester is van de natuur. Als je dat in de techniek toepast, dan krijg je een gereduceerde werkelijkheid. Dan houd je geen rekening met de draagkracht van de cultuur en het uithoudingsvermogen daarvan. Dan krijg je problemen als milieuvervuiling en werkloosheid. De mens is rentmeester in de schepping, maar de dynamiek van de techniek laat sporen van vernieling achter.”
Schuurman illustreert dat reductionisme, die beperkte blik op de werkelijkheid, nog eens aan de hand van het paarse regeerakkoord en de actuele politiek. ,,Het vraagstuk van de werkloosheid wordt onmiddellijk gekoppeld aan de noodzaak van economische groei. Maar groei staat gelijk met technologische ontwikkeling en hogere loonkosten, wat weer leidt tot minder arbeid. Je maakt het dus erger op die manier. Je laat de cultuur pijn lijden. Geen van de grote politieke partijen durft dat handen en voeten te geven. Het meest verontrustende is dat Wim Kok heeft gezegd dat hij zijn paarse programma ook best met het CDA had kunnen uitvoeren. We krijgen gigantische problemen, maar de cultuurkritiek van de christenen wordt niet politiek vertaald.”
Medeschepsel
,,Onze verantwoordelijkheid als beheerder van Gods schepping is te weten wat de mens is. De mens is je naaste, een medeschepsel, die je niet moet behandelen als een technisch ding. Het liefhebben van je naaste betekent niet dat je tegen techniek moet zijn, maar wel tegen het overhaast invoeren ervan ten koste van natuur en mens. Kijk naar het uitsterven van planten en diersoorten, naar de ontwrichting van het platteland in de Derde Wereld en de armoede in de steden. En naar de hoeveelheid mensen, ook bij ons, die uitgesloten zijn van het leveren van een zinvolle bijdrage aan de maatschappij.”
Schuurman past zijn opvattingen ook toe op een ander actueel politiek thema, de Betuwelijn. ,,Ik ben uit overtuiging tegende aanleg van die nieuwe spoorlijn. Maar niét omdat ik tegen het uitbreiden van de vervoerscapaciteit als zodanig zou zijn. Wèl omdat het technisch te weinig creatief is, veel te veel schade toebrengt en eigenlijk veel te goedkoop is. Zo’n plan-Lievense of, nog beter, zo’n plan om veel meer over de rivier te vervoeren, neemt de natuur als voorbeeld, als uitgangspunt. Techniek zal altijd schade toebrengen, maar je kunt je wel inspannen om die te reduceren. Als het daardoor duurder wordt, dan is dat een rem op de verwoestende werking van de dynamiek.”
Met enige berusting erkent Schuurman: ,,In Nederland kijkt men al snel naar die kleine gereformeerde politieke stroming die ik vertegenwoordig en dan is alles wat je doet al gauw gestempeld. Hier hindert je dat dan, maar over de grens kijkt men toch meer naar wàt je doet.”
In zijn geval is dat niet gering. Schuurmans boeken zijn de afgelopen jaren in het Engels, Japans en het Koreaans vertaald; binnenkort verschijnt er ook een in het Chinees. Verder publiceert hij in internationale tijdschriften als Philosophy in Technology. De universiteit van Edinburgh heeft hem volgend jaar uitgenodigd voor gastcolleges. Eenzelfde uitnodiging uit Japan heeft hij noodgedwongen even op de lange baan geschoven.
Samenvattend citeert hij Heidegger: ,,Nur ein Gott kann uns noch retten”. ,,Technici hebben deze spirituele vraag verwaarloosd: wie is God? Die vraag moeten we, juist nu, in het centrum van de aandacht plaatsen.” (R.M.)
Schuurman: ,,Ik ben uit overtuiging tegen de aanleg van de Betuwelijn”
Comments are closed.