Moddermannen in de haven

Vijfendertig vierdejaars reinigen in Rotterdam vervuilde havengrond.

Figuur 1 Op grond van verschil in eigenschappen worden zand en vervuiling van elkaar gescheiden

Midden op een kale vlakte achter de opslagtanks van Pakhoed in het Rotterdamse Europoortgebied staat een met buizen aangeklede cabine op wielen. Het terrein mag alleen met laarzen betreden worden en drie in gevlekte overalls gehulde mijnbouwers scheppen om beurten donkere grond op een lopende band.

Normaal gesproken voeren de vierdejaars mijnbouwers hun planningsoefening binnen de faculteit uit. De studenten moeten een project op het gebied van de grondstoffentechnologie helemaal zelf coördineren, uitvoeren en rapporteren. Dr. P.C. Rem, wetenschappelijk medewerker van de sectie grondstoffentechnologie: ,,De planningsoefening is een kleine schok voor de studenten. Ze krijgen met een opdracht te maken die ze in een bedrijf pas na vijf jaar ervaring te wachten staat.”

Dit jaar ging het om meer dan onderwijs alleen. Rem: ,,Het Havenbedrijf Rotterdam wil de reiniging van de bodem in het havengebied graag in eigen hand nemen. Eens in de zoveel tijd heeft de bodem een opknapbeurt nodig, waarna het weer verantwoord is om erop te werken. Eind vorig jaar zocht het bedrijf dan ook contact met enkele experts op dit gebied, waaronder TNO, de Heidemij en de TU Delft. Iedere partner laat een andere aanpak van het probleem zien.”

De TU-ploeg demonstreert een fysische manier van bodemreiniging, waar bij vooral het scrubben een punt van aandacht is. Veel vervuiling waar de Rotterdammers mee te maken hebben, zit namelijk aan de grond vastgekoekt. Op grond van een verschil in eigenschappen tussen zand en vervuiling worden de twee fracties van elkaar gescheiden en apart afgevoerd. Achter de cabine in Europoort ligt nog een hoop zwarte grond op verwerking te wachten. Naast de bewakingseenheid ligt een berg blond en schoon zand inmiddels te wachten op taartjesbakkende kleuterhanden.

Slurry

Via een lopende band komt de vuile grond op een serie filters terecht. De grote bonken worden zo uit de grond verwijderd. Van het overige zand wordt een waterige slurry gemaakt: tien delen water op één deel zand. Het vuil wordt losgemaakt in een scrubber en via een PVC opstroomkolom en een spiraalvormige glijbaan gescheiden van het zand. Het water wordt in een aparte pers van de laatste verontreinigingen ontdaan en hergebruikt.

Het technologisch onderzoek op het gebied van grondreiniging is nu zo’n twintig jaar oud. Rem: ,,Eerst had elk bedrijf zijneigen methode, maar nu zie je steeds meer convergentie. De plant die wij hebben neergezet is de limiet van dit convergentieproces.”

De opzet en methodiek van de reiniging zijn aan de studenten overgelaten. ,,We legden het probleem als een open vraag aan de studenten voor. We hadden natuurlijk wel een ideetje achter de hand voor het geval ze er niet uit zouden komen. Uiteindelijk is voor een compromisoplossing gekozen: uit beide oplossingen het beste”, aldus Rem.

In de tijdplanning die de studenten vooraf hadden gemaakt, was de helft van de beschikbare tijd voor research gereserveerd. De mijnbouwers wilden zich terdege op de hoogte stellen van de beste specificaties en volgorde van de apparatuur, de doorzet bepalen en de samenstelling van de grond onderzoeken. ,,Maar in de praktijk moet je snel tot actie overgaan”, merkt Rem op. ,,Je begint al aan de opstelling te bouwen als nog niet heel het proces bekend is.”

Tot nu toe loopt het project prima op schema. Begin maart moesten de studenten een werkende installatie kunnen tonen aan een EG-delegatie die op bezoek was bij het Havenbedrijf Rotterdam. Precies op tijd was alles klaar. Op het moment liggen de grondreinigers een week voor op de planning.

,,Vanaf het moment dat we begonnen te werken is het lekker weer geweest”, meldt één van de zandscheppende mijnbouwers in een waterig voorjaarszonnetje. ,,Je staat lekker buiten, dat is beter dan in een laboratorium. Maar ik ga later wel dichter bij m’n werk wonen: we staan nu heen en weer telkens een uur in de file.”

Duur

De praktijkoefening blijft een dure exercitie. Rem: ,,Van het ministerie van Onderwijs krijgen we ongeveer dertigduizend gulden voor dit onderdeel van het curriculum. Maar dat smelt weg als sneeuw voor de zon bij een project als dit. Nu het Havenbedrijf er een ton bijlegt, is het financieel wel haalbaar. Maar als we geen sponsors meer kunnen vinden om het gat te dekken, verdwijnt de planningsoefening misschien op den duur.”

Rem vindt dat een praktijkoefening in het onderwijs thuishoort. ,,De maatschappij vraagt om ingenieurs die laten zien dat ze een project kunnen trekken. Het is niet meer als vroeger, dat vijf experts op een probleem werden gezet. Nu wordt iedereen meer verondersteld om zijn eigen kar te kunnen trekken.”

Het project is en blijft een leerproces. ,,Je leert om taken te verdelen en je leert je verantwoordelijkheden dragen”, meldt een gebruinde mijnbouwreus. ,,En je leert met de apparatuur omgaan. In het filter waar de laatste vuiligheid uit het water wordt gehaald, staat het water onder grote druk. Je moet de regelknop rustig draaien als de druk omhoog moet om het vuil eruit te persen. Pas draaide iemand er iets te enthousiast aan en toen spoot het water er aan alle kanten uit. Het was zo weer opgeruimd, maar die jongen zelf zag eruit als een modderman.”