‘Waar blijft het geld van de basisbeurs?’

In het debat over de door staatssecretaris Zijlstra bepleite aanpassing van de studiefinanciering volgen de politieke partijen in de Tweede Kamer nog altijd de gebruikelijke lijnen.

VVD en PVV willen de basisbeurs afschaffen voor masterstudenten, terwijl de SP daar fel op tegen is. Deze partij is bang voor tweedeling en maakt zich grote zorgen om de toenemende schuldenlast van afgestudeerden: ‘Studenten worden opgezadeld met hoge schulden die belemmerend uitpakken, bijvoorbeeld bij het kopen van een huis.’

Het CDA deelt die zorg, maar heeft nu eenmaal het regeerakkoord ondertekend en stelt alleen in de marge wat kritische vragen over de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. ‘Deze leden willen niet terug naar de tijd waarin studeren alleen voor kinderen van rijke ouders was weggelegd.’

D66 heeft geen principiële bezwaren tegen een leenstelsel, maar wel enkele praktische. De maatregel moet niet worden gebruikt om andere bezuinigingen te dempen, waarschuwen de democraten.

Dat vindt ook de PvdA. In het verleden was deze partij verklaard voorstander van een leenstelsel, maar nu klinkt zij toch kritisch. De regering spreekt telkens van een ‘sociaal leenstelsel’, aldus de PvdA, terwijl de sociale elementen in de studiefinanciering ‘vrijwel allemaal worden verwijderd’.

De parlementariërs stellen veel vragen over de uitwerking van het nieuwe stelsel voor de studiefinanciering. Vormen de lerarenopleidingen een uitzondering op het leenstelsel in de masterfase, wil bijvoorbeeld GroenLinks weten. ‘Zo nee, hoe verhoudt zich dat tot het voornemen om meer eerstegraads bevoegde docenten op te leiden?’

Maar de belangrijkste vraag aan het kabinet is uiteindelijk: waar gaat het bezuinigde geld eigenlijk naartoe? Komt er meer geld per student beschikbaar of dooft dat effect uit door andere bezuinigingen? D66 ziet ‘geen aanwijzingen voor de kwaliteitsimpuls in het onderwijs die het gevolg moet zijn van de invoering van het sociaal leenstelsel’.

De VVD kijkt er anders tegenaan. ‘Door meer evenwicht te brengen in de publieke en private bijdrage aan een studie blijft het systeem betaalbaar en maken studenten een bewustere keuze voor een studie waardoor uitval en vertraging voorkomen kunnen worden’, aldus de fractie. ‘De leden vinden het terecht dat er van de student een grotere private bijdrage wordt gevraagd, omdat er ook sprake is van een privaat rendement van de opleiding voor de student zelf.’

Wat dan precies de ‘kwaliteitsimpuls’ is die het hoger onderwijs dankzij deze maatregel moet krijgen? De VVD verwijst naar de plannen van Zijlstra. Het geld wordt weer geïnvesteerd, aldus de liberalen.

D66 wil dat graag even nagerekend zien en roept het kabinet op deze maatregel naast alle andere te leggen. Had het Rathenau Instituut niet onlangs nog gezegd dat de investeringen in kennis zo hard naar beneden gaan? Is dat niet zorgwekkend?

Ook GroenLinks wil weten waar de opbrengsten precies in worden geïnvesteerd. Zal de overheidssubsidie per student wel echt omhoog gaan? Het wachten is op het antwoord van de staatssecretaris.

“Goede discussie vandaag met VSNU over selectie aan de poort in hoger onderwijs”, twittert VVD-kamerlid Anne-Wil Lucas. “Hbo mag niet afvalputje hoger onderwijs worden!” Ook CDA-kamerlid Sander de Rouwe voert zulke gesprekken. “Vandaag Marco en Davy van ISO op bezoek voor Hoger Onderwijs”, twittert hij. “Goede lobbyisten! Zeker een training gehad.”

Brief
Alle Kamerleden hebben van universiteitenvereniging VSNU een brief gekregen over de nieuwe wet. Kern van de boodschap: deze wet is eigenlijk een hamerstuk. Alleen zou de vrijheid van universiteiten nog net iets ruimer mogen. Willen de kamerleden daarvoor zorgen?

Aanleg en motivatie
‘Ruim baan voor talent’ heet het wetsvoorstel dat universiteiten en hogescholen de kans wil bieden om studenten te selecteren op aanleg en motivatie. Ook mogen sommige opleidingen meer collegegeld gaan vragen. Met zulke maatregelen is al geëxperimenteerd, met wisselend succes.

Revancheren
De angel van de wet zit in de omgang met laatbloeiers. Wie hevig pubert en matige schoolcijfers haalt, moet eigenlijk de kans krijgen zich in het hoger onderwijs te revancheren, vinden tegenstanders van selectie. Waarom zou je iemand kansen ontnemen die op zijn zestiende weinig discipline opbracht voor een vak waar hij in zijn vervolgopleiding toch niets mee doet? Vooral voor jongens kan het beroerd uitpakken als hun puberteit niet langer op begrip kan rekenen.

Elkaar versterken
Voorstanders wijzen op de andere kant van de medaille: selectie kan bij sommige opleidingen voor een lichting goede studenten zorgen die elkaar onderling versterken, wat tot grote academische prestaties kan leiden. Moet je uitblinkers de kans op zo’n kweekvijver van talent ontzeggen, alleen omdat er tussen alle andere studenten nog een paar onontdekte pareltjes verscholen kunnen zitten?

Honours-trajecten
Daarover gaat ook de discussie over honours-trajecten: verrijkende programma’s voor de beste studenten. Hoe snel mag je iemand voor zo’n traject selecteren? Na een paar maanden? Na een jaar? Universiteitenvereniging VSNU wil het kaf van het koren al bij binnenkomst kunnen scheiden, maar het huidige wetsvoorstel verbiedt dat.

Toegankelijkheid
Het is ‘echt essentieel dat deze passage wordt aangepast’, aldus de VSNU, ‘anders zouden voor speciale trajecten altijd nieuwe opleidingen gestart moeten worden’. De toegankelijkheid van het onderwijs komt niet in gevaar, redeneert de VSNU, want voor de doorsnee student blijft altijd een opleidingstraject over waarvoor niet geselecteerd wordt. Het beste onderwijs hoeft met andere woorden niet voor iedereen toegankelijk te zijn, zolang het gewone onderwijs dat maar is.

Numerus fixus
Ook bij een numerus fixus willen de universiteiten meer ruimte dan er nu in het wetsvoorstel staat. Eindexamencijfers mogen volgens het huidige wetsvoorstel niet meewegen bij de zoektocht naar gemotiveerde slimmeriken. Toch hebben die cijfers een “grote voorspellende waarde voor studiesucces”, stellen de universiteiten. “Het ligt dus juist zeer voor de hand om dit criterium naast andere te gebruiken om de meest getalenteerde en meest gemotiveerde studenten te selecteren.”

Laatbloeiers
In de kwestie van de laatbloeiers heeft de VSNU haar conclusie dus al getrokken: coulance met hen mag de kans op toponderwijs niet torpederen. Op maandag 21 maart zal de Tweede Kamer onder meer moeten debatteren over de vraag of dat werkelijk zo’n scherpe tegenstelling is.

‘Wij lazen dit wetsvoorstel…’

VVD met instemming

PvdA met ongenoegen

PVV met instemming

CDA met belangstelling

SP met grote teleurstelling

D66 zonder principiële bezwaren

GroenLinks met zorgen

ChristenUnie met grote zorgen

SGP met belangstelling