Testbewijzen op de campus: veel vragen, weinig antwoorden

Het hoger onderwijs snakt naar meer fysieke lessen, maar dat is in coronatijd makkelijker gezegd dan gedaan. Mogen hogescholen en universiteiten bijvoorbeeld van hun studenten eisen dat zij zich laten testen of vaccineren?

Harvard

In de Verenigde Staten vinden veel onderwijsbestuurders van wel. Ruim tweehonderd Amerikaanse instellingen, waaronder de prestigieuze Ivy League-universiteiten Yale en Princeton, hebben voor het nieuwe studiejaar de knoop doorgehakt en voor studenten een vaccinatieplicht ingevoerd. Woensdag sloot ook topuniversiteit Harvard zich bij dit lijstje aan. Uitzonderingen gelden alleen voor medische of religieuze redenen.

Zo ver is het in Nederland voorlopig nog niet. Sinds 26 april mogen studenten weer één dag per week naar de campus komen. Het kabinet hoopt dat zij zichzelf van tevoren preventief testen en heeft daar een half miljard euro voor uitgetrokken. Sinds woensdag kunnen de zelftests worden aangevraagd door studenten en medewerkers.

Maar is dat genoeg? Om de samenleving voorzichtig ‘van het slot’ te halen, werkt het kabinet aan een wet om testbewijzen voor ‘niet-essentiële’ sectoren – zoals evenementen en de horeca – verplicht te stellen. Die verplichting zou, in het uiterste geval, ook voor studenten kunnen gelden. Want het gebrek aan fysiek onderwijs dreigt hen op te breken, vreest het kabinet.

Bodem bereikt

Maar liefst dertien uur ging de Tweede Kamer donderdag over het wetsvoorstel in debat met de demissionaire ministers De Jonge van Volksgezondheid en Van ’t Wout van Economische Zaken. Ook de eventuele verplichting van testbewijzen in het hoger onderwijs kwam aan bod.

Een vraag die verschillende keren werd opgeworpen, was wannéér de overstap van vrijwillig naar verplicht testen zou plaatsvinden. Onder meer D66-Kamerlid Jan Paternotte probeerde concreter te krijgen wanneer “de bodem” zou zijn bereikt. “Ik wil van de minister graag horen of hij een bepaalde datum, een bepaald percentage aan fysiek onderwijs of een combinatie van beide voor ogen heeft.”

En stel dat die verplichting er komt, hoe zal dat er uitzien in de praktijk? Studenten hebben recht op onderwijs, maar lang niet iedereen wil of kan zich laten vaccineren of testen. Een zorg van veel Kamerleden was dan ook of er voor deze groep nog wel een goed alternatief zou zijn.

SGP en ChristenUnie opperden maar weer eens om grotere locaties te gebruiken, zoals sporthallen, kerken en theaters. Volt en SP wilden van de minister horen dat er voor deze studenten ook altijd online onderwijs zou worden aangeboden.

Ook Hilde Palland (CDA) pleitte voor alternatieven, maar waarschuwde tegelijkertijd dat een “dubbel aanbod” van fysiek en online onderwijs veel van instellingen vergt. Bovendien kunnen sommige vormen van onderwijs, zoals praktijklessen, alleen fysiek worden gegeven. Heeft de minister van Onderwijs daar al een plan van aanpak voor, vroeg ze zich af.

Mogelijkheid

Uiteindelijk beantwoordde minister Van ’t Wout de vragen over het onderwijs. Het verplicht testen van studenten is “een onderdeel van de wet dat je echt niet hoopt te activeren”, zei hij. “Mochten we onverhoopt in de situatie terechtkomen dat het nodig is, dan is die mogelijkheid er in ieder geval.”

Van ’t Wout bevestigde dat er altijd een alternatief zal moeten zijn voor wie zich niet wil of kan laten testen. “Daar zullen de onderwijsinstellingen voor moeten zorgen.” Verder komt het verplichte testen voor de rekening van het kabinet. “Er zullen geen kosten in rekening gebracht worden aan de studenten en ook niet aan de onderwijsinstellingen, mocht het al zover komen. De inspectie zal daarop toe gaan zien.”

Maar over andere (praktische) vragen kon hij weinig meer zeggen dan dat het allemaal nog wordt uitgewerkt. “Het zal ook echt per onderwijsinstelling gaan verschillen, als het al zo ver komt, hoe je dat inricht en in hoeverre het überhaupt mogelijk is.”

Medezeggenschap

Na dertien uur debatteren kwamen er weinig kritische vragen meer. D66 en GroenLinks dienden over het hoger onderwijs samen nog een motie in: ze vinden dat verplicht testen alleen mogelijk moet zijn als daar draagvlak voor is bij de medezeggenschap.

De Tweede Kamer stemt dinsdag over het wetsvoorstel.

HOP, Evelien Flink