Over slagen, falen en je eigen succesverhaal maken

Was ze nou wel of niet succesvol in Wie is de Mol? Filosoof, schrijver en tv-maker Stine Jensen viel af in de zevende aflevering van ‘haar’ seizoen (2018), terwijl heel Nederland dacht dat zij de mol was. “Ik heb later geprobeerd dat tot een succes te maken door te beweren dat ik mijn onhandigheid als wapen gebruikte. Hier kan ik verklappen dat ik in feite best wel traag en klunzig was. In dat programma kwam dat goed uit. Daardoor is nu één van de grootste verdiensten op mijn cv dat ik niet de mol was. Ik was het níet; een negatieve identiteit dus. Daar kon ik mijn eigen succesverhaal van maken. Dat kunnen jullie dus ook, als studenten die straks op zoek gaan naar die geweldige baan.”

Derde oog
Met deze anekdote over falen dan wel slagen zette Jensen maandag 4 oktober meteen de toon tijdens haar lunchlezing over ‘faalmoed’, georganiseerd ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Delftse studentenpsychologen. Insteek: wat is falen en welke rol speelt het in onze op succes en prestatie gerichte samenleving?

‘Nergens gelden zulke strenge sancties op falen als in de wetenschap’

In ongeveer een uur fileerde de filosoof de hype van de fail diaries op sociale media (‘die gaan om de likes en het verdienmodel, dus dat is instrumenteel falen – terwijl écht falen écht pijn doet’), legde ze bloot waarom falende politici zo veel woede oproepen (‘de faaldemocratie van nu is een teken dat er iets serieus aan de hand is met de macht in Nederland’) en wees ze op de functie van falen als ‘derde oog’ (‘falen legt bloot welke lat je niet hebt gehaald, ofwel: waar de norm ligt. Daarmee is falen voer voor filosofen’).

Geen schande
Wat TU’ers kunnen of moeten met dit filosofisch zicht op falen? Jensen bevestigde de observatie van een van de aanwezige studenten dat het in de wetenschap nog altijd een no-go is om open te zijn over falen. “Nergens gelden zulke strenge sancties op falen als in de wetenschap”, beaamde ze. Daardoor kan de prestatiedruk torenhoog oplopen – vraag maar aan de studentenpsychologen.

Jensen benadrukte dat je falen ook op zijn Twan Huys’ kunt bekijken, de bekende NOS-correspondent en journalist die flopte als RTL-talkshowpresentator. Zoals Huys het zelf omschreef: “Het was een avontuur, en elk avontuur gaat gepaard met risico’s. Wie een hoge berg beklimt, weet nooit of hij de top zal halen.” Meer de Amerikaanse kijk dus, waarbij falen geen schande is, maar een onlosmakelijk onderdeel van de weg naar succes.

Aanklooien
Jensen drukte haar toehoorders op het hart om regelmatig tijd te maken om maar wat aan te klooien – net als de wereldwijd befaamde sterrenkok René Redzipi (van Noma in Kopenhagen). Voor hem is het dé manier om zich te ontworstelen aan te hoge druk en verwachtingen. “Experimenteer, reflecteer, kijk met een zachte blik naar jezelf en zorg voor ‘luimer’-momenten”, adviseerde Jensen – zich hardop afvragend of het werkwoord luimeren eigenlijk wel bestaat (niet volgens Van Dale; wel volgens het Scrabblewoordenboek). En haar laatste tip: probeer los te komen van de ordening der dingen in termen van ‘succes’ en ‘falen’, want onwillekeurig kleeft er een waardeoordeel aan die woorden.

Marieke Enter / Nieuwsredacteur