Orgaandonoren maken vaker voorbehoud

Organen van overleden donoren kunnen niet altijd worden getransplanteerd. Soms is het te laat of is er geen geschikte patiënt beschikbaar. Dan kunnen artsen de organen ook gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek naar transplantatie. Tenzij de donor dat expliciet heeft verboden.

Dit jaar hebben zich al 67.372 nieuwe orgaandonoren aangemeld bij het donorregister. Daarvan hebben er 519 bezwaar gemaakt tegen gebruik van hun organen voor wetenschappelijk onderzoek. Dat is 0,8 procent.

In voorgaande jaren hadden nieuwe donoren er minder bedenkingen bij. In 2007 ging het om 0,6 procent, in de twee jaren daarna om 0,2 procent. Van alle mensen die zich de afgelopen jaren als orgaandonor lieten registreren, heeft 0,8 procent erbij gezegd dat ze hun organen niet voor wetenschappelijk onderzoek beschikbaar stellen.

Overigens heeft dit niets te maken met het lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap. Wie dat doet, schenkt zijn stoffelijk overschot aan een anatomisch instituut van een universiteit voor medisch-wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. Dat valt niet te verenigen met orgaandonatie.

In de nationale donorweek hoopt het de Nederlandse Transplantatie Stichting nieuwe donoren te werven. Bekende Nederlanders doen hun best zoveel mogelijk mensen te overtuigen.

In juni zeiden de drie laureaten al dat ze wilden samenwerken. Ze hebben hun plannen inmiddels nader uitgewerkt: ze ‘doneren’ alledrie een onderzoeker die de komende vier jaar aan migraine werkt. Dat kost bij elkaar ongeveer een miljoen euro.

Neuroloog Michel Ferrari is de echte deskundige op het gebied van migraine. Zijn droom is het vinden van een medicijn. Hij zal de belangrijkste hand hebben in de experimenten. De andere twee onderzoekers hebben een ‘dienende functie’, zegt biomedicus Albert van den Berg.

Van den Berg kreeg de Spinozapremie voor het analyseren van vloeistoffen in kanaaltjes ter dikte van een haar. Hij maakt minilaboratoria die op een chip passen. Zijn onderzoeker zal helpen met het meten van de stof glutamaat in hersenvocht. Het vermoeden bestaat dat die stof iets met migraine van doen heeft.

De andere winnaar, Marten Scheffer, kreeg de prijs voor zijn onderzoek naar de wiskunde van het kantelpunt. Waarom wordt een helder meertje plotseling troebel en kun je dat niet zomaar weer omkeren? De modellen die hij ontwikkelt kunnen misschien inzicht bieden in andere situaties, zoals financiële markten – maar ook in de hersenen van migrainepatiënten.

NWO is in zijn nopjes. “Drie superonderzoekers gaan met elkaar samenwerken. Daar moet wel iets moois uitkomen. Vergelijk het met Brad Pitt en Angelina Jolie die samen een kindje gaan maken.”

De Spinozapremie van 2,5 miljoen euro wordt ook wel de Nederlandse Nobelprijs genoemd. Eerdere winaars waren onder anderen Ronald Plasterk, Frits van Oostrom en Robbert Dijkgraaf.