Nieuwe landelijke screening kennisveiligheid op komst, UNL voorziet ‘onuitvoerbare hoeveelheid’

Translation in progress

Nederlander of niet, elke onderzoeker die gaat werken met ‘sensitieve kennis’ moet straks een screening ondergaan door overheidsinstantie Justis. Daarnaast moeten kennisinstellingen een lijst met vakgroepen en onderzoekslijnen bijhouden, krijgen ze een ‘meldplicht’ en moet de beveiliging van kennis beter. Reden voor de nieuwe screening zijn de toenemende geopolitieke spanningen, aldus minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) in het wetsvoorstel dat hij maandag bekendmaakte.

De screening treft ongeveer 40 procent van onderzoekers die een baan krijgen in bèta en techniek, aldus de toelichting op het wetsvoorstel. Daar komen de masterstudenten bovenop. Voor de overheid zouden de kosten 15,3 miljoen euro per jaar bedragen, plus opstartkosten van 7,9 miljoen euro, aldus de minister.

Zelf screenen

Voor de TU Delft is zo’n screening niet nieuw. Al sinds 2022 screent de TU onderzoekers zelf. Dat doen in eerste instantie de onderzoekers die hen binnenhalen. Op hun beurt kunnen zij advies inwinnen bij het adviesteam kennisveiligheid van de TU. Dat doet onderzoek en komt met een advies.

Het screeningsproces zal bij technische universiteiten ingewikkelder en duurder zijn dan bij andere instellingen, erkent de minister. Eerder zei Bruins al: “Ik stel me zo voor dat de TU Delft meer sensitieve technologie heeft dan het Meertens Instituut (dat onderzoek doet naar taal en cultuur, red.).” Het ministerie schat de kosten op 8,1 miljoen euro per jaar en eenmalig 32 miljoen euro, aldus het wetsvoorstel.

Onuitvoerbaar

Koepelorganisatie Universiteiten van Nederland (UNL) ziet haken en ogen. “Dit wetsvoorstel zorgt voor een onuitvoerbare hoeveelheid screenings en maakt Nederland onaantrekkelijk voor internationaal talent”, zegt voorzitter Caspar van den Berg in een eerste reactie, “terwijl het onzeker is of de wet daadwerkelijk bijdraagt aan meer veiligheid.”

De screening is duur, stelt UNL, voor zowel de overheid als de instellingen. Het kabinet trekt er geen extra geld voor uit. Integendeel, het bezuinigt juist op het hoger onderwijs en de wetenschap. Daarnaast moeten instellingen wél extra inspanningen leveren om kennis beter te beveiligen.

UNL ziet een andere oplossing, zegt voorzitter Van den Berg. Sinds enkele jaren kan iedereen met vragen over het onderwerp terecht bij het Loket Kennisveiligheid van de overheid. Liever ziet de koepelorganisatie dat dit loket bevoegd wordt om over individuen te adviseren.

HOP, Bas Belleman/Delta, Inger Duursma en Kim Bakker