IPCC: Roer moet radicaal om om klimaatramp af te wenden

Het doel van het klimaatakkoord van Parijs raakt buiten zicht. Landen moeten onmiddellijk in actie komen. Dat is de sombere boodschap van het laatste rapport van VN-klimaatpanel IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) dat op maandag 4 april werd gepubliceerd.

De wereldeconomie moet grondig herzien worden en de huidige plannen aangescherpt. Gaan we op de oude voet door met onze industrieën, bouw, transport en voedselvoorziening, dan stevent de wereld volgens het IPCC af op circa 3,2 graden opwarming in 2100.

Het klimaatakkoord van Parijs is erop gericht de opwarming van de aarde beperkt te houden tot 1,5 graden. Voor 1,5 graden geven de meeste berekeningen aan dat de mondiale uitstoot vóór 2025 zijn hoogste punt bereikt moet hebben, rond 2030 al bijna gehalveerd moet zijn en rond 2050 op nul moet uitkomen, om daarna negatief te worden. Dat wil zeggen dat er grote hoeveelheden CO₂ uit de atmosfeer worden gehaald.

Om ruim onder de 2 graden te blijven is er iets meer ruimte, maar ook hier moet de uitstoot in de komende jaren fors dalen en enkele decennia later op nul uitkomen.

‘De weg naar het doel is een smal paadje geworden’

Aan het rapport, het zogenaamde Working Group III sixth assessment report, werkten tweehonderd experts uit de hele wereld mee, onder wie vijf Nederlandse klimaatonderzoekers en energie-experts. (zie ook het kader onderaan) 

Een van de auteurs is Detlef van Vuuren van het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit Utrecht. “Het nieuwe IPCC-rapport laat zien dat de komende jaren cruciaal zijn om aan het Parijsakkoord te voldoen”, vertelde hij tijdens een persbijeenkomst vlak na publicatie van het rapport. “De weg naar het doel is een smal paadje geworden. Cruciaal is om rond het midden van de eeuw op een uitstoot van netto nul uit te komen. Dat betekent dat bij investeringen nu reeds dit doel centraal moet staan.”

Meer zonne- en windenergie
Ook Kornelis Blok, TU-hoogleraar energiesystemen aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management, schreef mee aan het rapport. Volgens hem zijn er vijf maatregelen om de uitstoot op korte termijn drastisch te verlagen: meer inzetten op zonne- en windenergie, energiebesparing, stoppen met ontbossing en de uitstoot van methaan snel terugdringen.

Er zijn sprankjes hoop, al hangt het er maar net vanaf hoe je ernaar kijkt. Vergeleken met eerdere decennia, was in het afgelopen decennium (2010-2019) weliswaar sprake van de grootste absolute toename van de mondiale uitstoot van broeikasgassen, maar de toename vlakte procentueel af.

Economisch ontwikkelde landen stootten 24 procent uit, de allerarmste landen 3 procent

Ondanks een afname van de energie-intensiteit (de uitstoot per verdiende euro) en een koolstofarmere energieproductie (de uitstoot per geproduceerde energie-eenheid), zorgde de groei van industrie, transport, energieproductie, landbouw en de gebouwde omgeving voor een stijgende uitstoot.

De regionale verschillen zijn daarbij groot. Economisch ontwikkelde landen waren verantwoordelijk voor 24 procent van de uitstoot en de allerarmste landen voor 3 procent in 2019. Wel daalde van een groeiend aantal – vooral rijke – landen in de afgelopen tien jaar de uitstoot.

Striktere klimaatwetten
De kosten van verschillende uitstoot-arme technologieën, zoals die voor duurzame energie, zijn sinds 2010 scherp gedaald door onder meer innovatiebeleid en leereffecten. Ook hebben striktere klimaatwetten geleid tot meer investeringen in koolstofarme technologieën en infrastructuur. Daarnaast is er veel private interesse voor bosherstel.  Maar er gaan nog altijd meer publieke en private investeringen naar fossiele brandstoffen.

Met maatregelen die minder dan 100 Amerikaanse dollar per gereduceerde ton CO₂ kosten kan de mondiale uitstoot in 2030 gehalveerd worden ten opzichte van 2019, rekenden de onderzoekers uit. Ook gedragsverandering, zoals energiebesparing, duurzame energie en vervoer, en vermindering van vlees- en zuivelconsumptie in rijke landen kunnen op korte en langere termijn een grote bijdrage aan de uitstootvermindering leveren (40 tot 70 procent in 2050).

Bijdrage vanuit Nederland

^{De vijf Nederlandse klimaatonderzoekers van Working Group III, met uiterst rechts TU Delft-hoogleraar Kornelis Blok. (Foto: Annelies van ’t Hul)}

Het Working Group III-rapport is geschreven door meer dan 200 experts uit de hele wereld. Vijf Nederlandse klimaatonderzoekers droegen bij aan dit rapport en aan de samenvatting voor beleidsmakers (Summary for Policy Makers):

• Heleen de Coninck (Technische Universiteit Eindhoven / Radboud Universiteit): Coordinating Lead Author Innovatie, technologie en technologieoverdracht
• Gert-Jan Nabuurs (Wageningen Universiteit): Coordinating Lead Author Landbouw, bosbouw en landgebruik
• Detlef van Vuuren (Planbureau voor de Leefomgeving / Universiteit Utrecht): Lead Author lange termijn scenario’s
• Linda Steg (Rijksuniversiteit Groningen): Lead Author energiesystemen en coördinator haalbaarheidsstudies;
• Kornelis Blok (Technische Universiteit Delft): Lead Author Multisectorale perspectieven.

Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is de Verenigde Naties-organisatie die de risico’s van klimaatverandering evalueert. Het IPCC doet zelf geen onderzoek, maar zorgt ervoor dat beleidsmakers gevoed worden met de meest actuele en relevante wetenschappelijke inzichten rondom klimaatverandering. Iedere zeven jaar geeft het IPCC een nieuw overzicht van de wetenschappelijke inzichten rond klimaatverandering.

Het rapport dat op 4 april is gepubliceerd, is het derde deel van de zevenjaarlijke rapportage en gaat in op het tegengaan van verdere klimaatverandering en de maatregelen die daarvoor nodig zijn (Mitigation of Climate Change). Deel 1 kwam afgelopen augustus 2021 uit en ging over de natuurwetenschappelijke basis (The Physical Science Basis). Lees daarover ook ons artikel Rampscenario’s worden werkelijkheid. Deel 2 over aanpassing aan de gevolgen (Impacts, Adaptation and Vulnerability) werd een maand geleden gepubliceerd.