Fascisme in noten

Nou ja, vrolijk is misschien wat vergezocht om The Wave te beschrijven. Verrassend is het wel, zo’n lichtvoetig genre voor zo’n zwaar onderwerp. “Toch zijn we niet de eerste die het doen”, relativeert Corneel van der Pol van de Theaterproductie-commissie en derdejaars technische natuurkunde. “In Canada is het verhaal voor het eerst uitgevoerd als musical en in Breda heeft ‘ie ook al op de planken gestaan.”

Onder leiding van regisseur Serge van Marion (officieel aangenomen via een sollicitatieprocedure; de Virgilianen wilden wel graag kwaliteit) hebben de Delftenaren het stuk wél een beetje naar hun hand gezet. “Zo speelt het zich niet af op een middelbare school, maar in een masterclass voor high potentials”, vertelt Van der Pol. “En hoewel het verhaal eigenlijk verwijst naar de opkomst van Hitler, maken wij het actueel.” Bovendien is het musicalgenre studentikozer dan een film of toneelstuk, denkt hij. “Het is interactiever. We hebben een band, dansers… Voor de studenten zelf ook het leukst om in te spelen.”

In het oorspronkelijk en waargebeurde verhaal van The Wave wil een geschiedenisleraar op een Amerikaanse middelbare school door middel van een experiment laten zien hoe een man als Hitler aan de macht heeft kunnen komen. De leraar, in het herschreven Delftse stuk gespeeld door laatstejaars technische bedrijfskunde Frank Pijnenborg, begint een project, The Wave. Dat is bedoeld om leerlingen een betere werkhouding en teamspirit aan te leren, zegt hij. Binnen een mum van tijd is de hele school in de ban van The Wave, en worden kritische medescholieren die weigeren zich bij het gezelschap te voegen, verketterd en getreiterd. 

Op de meeste middelbare scholen is de film nog steeds een verplicht onderdeel van het lesprogramma, maar kende iedereen bij Virgiel het verhaal? “Niet iedereen”, geeft Van der Pol toe. “Dus hebben we ‘m met z’n allen gekeken; eerst de Amerikaanse versie uit 1981, daarna de Duitse remake ‘Die Welle’ uit 2008. Die Welle is een stuk rauwer. In de Amerikaanse versie draait één van de leerlingen op een gegeven moment helemaal door; in de Duitse versie schiet hij zichzelf door zijn hoofd.” De studenten vonden het thema wel zo actueel: “Met de Tweede Wereldoorlog in het achterhoofd roepen we allemaal wel dat zoiets nooit meer kan gebeuren, maar is dat eigenlijk wel zo? Daar willen we het publiek over laten nadenken.”

Tijdens de repetities zochten de studenten zelf uit hoe zij het verhaal wilden brengen. Onderzochten hun karakters: wat zou hun personage nou echt doen? “Daarvoor is professionele begeleiding wel echt nodig”, weet Van der Pol. “Behalve Serge van Marion helpt regieassistent Leonie Overgaag bij The Wave; zij loopt stage bij ons voor haar theateropleiding. En onze dirigent, Haldor Doekes, doet het conservatorium in Rotterdam.” Niet alle studenten hebben bovendien evenveel theaterervaring. “Sterker nog: Frank heeft nog nooit iets met theater gedaan voordat hij deze rol kreeg. Dit was zijn laatste kans; over een paar maanden is hij afgestudeerd.”

Die audities waren trouwens – zoals elk jaar wanneer er een nieuwe cast wordt gezocht – al in december; eind december was de eerste repetitie een feit. Sindsdien werken de acteurs twee keer per week aan de musical; de band en de dansers één keer. Een hoop tijd voor een voorstelling die uiteindelijk maar twee dagen te zien is. “Dat is waar”, geeft Van der Pol toe, “maar vaker krijgen we de zaal gewoon niet vol. We laten nog wel wat liedjes horen tijdens de Owee – een mooie manier om te laten zien dat we bij Virgiel echt nog wel wat meer kunnen dan alleen feesten.”

The Wave, woensdag 8 en donderdag 9 juni in Theater De Veste. Kaarten bestellen kan via www.theaterproductie.nl

Fraude met de studiebeurs is politici een doorn in het oog. Om een hogere studiebeurs te krijgen beweren sommige studenten dat ze op kamers zijn gegaan, terwijl ze eigenlijk bij hun ouders wonen. Het scheelt maandelijks 170 euro: de basisbeurs voor een uitwonende is 266 euro, voor een thuiswonende 96 euro. De pakkans was voorheen vrijwel nul. Wie toch gepakt werd hoefde alleen zijn onterecht ontvangen beurs terug te betalen, maar kreeg geen boete.

Scherpere controle
Op initiatief van voormalig minister Plasterk (OCW) werkt de regering aan een wet waarmee scherpere controle mogelijk wordt en strengere straffen kunnen worden uitgedeeld. Er lopen al een paar proefprojecten en daar komen er steeds meer bij, schrijft demissionair staatssecretaris Marja van Bijsterveldt aan de Tweede Kamer.

Na de zomer gaan controleurs in Utrecht en Den Haag aan de slag. Naar verwachting haken ook Zwolle, Groningen, Almere, Urk en Lelystad aan. Eerder liep er al een proefproject in Twente. Recent zijn ook in Amsterdam en Rotterdam controleurs op pad gegaan.

Binnenlaten
Alleen is voorlopig niemand verplicht de controleurs binnen te laten: er is namelijk nog geen nieuwe wet. Dat maakt de controles, die toch al arbeidsintensief zijn, niet eenvoudig. Het resultaat van huisbezoeken is ‘zeer afhankelijk is van de bereidheid tot medewerking van de betreffende studerenden, hun ouders of andere personen’, aldus Van Bijsterveldt.

Als de wet er eenmaal is, mogen studenten nog altijd weigeren de controleurs binnen te laten, al kunnen er dan waarschijnlijk wel maatregelen worden genomen. Uitvoeringsinstantie DUO zou bijvoorbeeld de bevoegdheid kunnen krijgen de uitwonendenbeurs van controleweigeraars in een thuiswonendenbeurs om te zetten.

Risicoprofielen
De controleurs gaan niet blindelings alle studenten langs. Uitvoeringsinstantie DUO werkt samen met de sociale diensten aan zogeheten risicoprofielen. De kans op fraude is bijvoorbeeld groter als de ouders in de stad wonen waar de student zijn opleiding volgt of als een student bij een familielid zegt te wonen.

In het najaar van 2010 zullen meer dan tweeduizend huisbezoeken zijn afgelegd. Dan verwacht het ministerie van OCW ook meer zicht te hebben op de omvang van de fraude.

Boete
Wie onder het regime van de nieuwe wet op fraude wordt betrapt, moet de onterecht ontvangen beurs terugbetalen en krijgt daar bovenop een boete: een kwart van het gefraudeerde bedrag. Als iemand daarna nog een keer wordt gepakt, volgt een hogere boete: de helft van het onterecht ontvangen bedrag. Na de derde keer wordt de studiefinanciering stopgezet en volgt strafrechtelijke vervolging, ongeacht de hoogte van het gefraudeerde bedrag.

De politieke partijen die nu over een Paars-plus-kabinet gaan onderhandelen (VVD, PvdA, D66 en GroenLinks) willen de basisbeurs afschaffen. Mocht dat gebeuren, dan hoeven de controleurs niet meer op pad. Dat zou ook een besparing op de uitvoeringskosten betekenen.