Bouwkunde gaat scherpere keuzes maken

Stedelijke ongelijkheid, klimaatcrisis en circulair bouwen zijn drie thema’s waar de faculteit de komende jaren meer middelen voor vrijmaakt. “We willen dat onze vier faculteitsafdelingen meer gaan samenwerken”, zegt decaan Dick van Gameren. De drie thema’s bieden daar volgens hem voldoende aanknopingspunten voor. Het zijn bovendien maatschappelijk relevante onderwerpen. De faculteit is het aan haar stand verplicht om zich volop op die thema’s te richten, vindt de decaan.

De faculteit schetst nu de contouren van een meerjarenstrategie waarin deze koers uitgewerkt wordt. Ergens in de loop van volgend jaar moet dat rapport af zijn. Van Gameren heeft er nog geen einddatum aan geplakt. “We willen het liefst met elkaar om de tafel zitten om dit te bespreken”, licht hij toe. En dat gaat nu lastig met de coronapandemie.

Als je bepaalde thema’s als speerpunt benoemt, gaat dat dan ten koste van andere onderzoeksvelden? Hoe het precies zal uitpakken is nog onduidelijk, aldus de decaan. “Maar je moet zeker niet denken aan een grote reorganisatie.”

Om de thema’s extra kracht bij te zetten wil de faculteit voor een periode van vier jaar in totaal twaalf promovendi werven. Bouwkunde heeft voor zes van deze jonge onderzoekers middelen opgenomen in de facultaire begroting voor 2021. Het college van bestuur stelt een budget beschikbaar voor de andere zes promotieplekken. En eerder al dit jaar is een tiental tenure trackers aangenomen om aan de thema’s te werken.

Waarom zijn die drie thema’s zo belangrijk? En aan wat voor onderzoek moeten we denken?

Stedelijke ongelijkheid
Een van de trekkers van het speerpunt ‘stedelijke ongelijkheid’ is hoogleraar urban geography Maarten van Ham. Hij onderzoekt al jaren hoe het leven in achterstandswijken de ontwikkeling van kinderen beïnvloedt. “Zelfs als je in een rijk land als Nederland in een achterstandswijk opgroeit, is het gedurende je latere leven moeilijk om aan armoede te ontsnappen. Sterker nog, de kans is dan groot dat ook je kinderen in armoede opgroeien.”

‘Als je in een achterstandswijk opgroeit, ontsnap je meestal niet aan de armoede’

De ongelijkheid is een hardnekkig probleem. Steden polariseren steeds meer, wereldwijd. Rijkere en hoger opgeleide mensen verhuizen naar het centrum en arme mensen gaan naar de randen van de stad. Steden zijn als het ware binnenste buiten aan het keren. Dit leidt tot segregatie op scholen. Van Ham en zijn collega’s hopen dat voor hun vakgebied makkelijker onderzoeksgeld geworven kan worden als het tot speerpunt is benoemd.   

Circulair bouwen
Circulair bouwen en grondstofschaarste; twee termen die vaak in één adem worden genoemd. Beton is daar deels debet aan. Op veel plekken op aarde wordt zoveel beton gestort dat zand er schaars wordt. En betonbouw is vaak verre van circulair. Het materiaal is moeilijk te recyclen. Dit vertelt expert circulair bouwen dr. Bob Geldermans van de afdeling climate design and sustainability.

“Op allerlei niveaus in de keten moeten grote wijzigingen plaatsvinden”, vervolgt Geldermans. “We moeten nadenken over grondstofwinning, het ontwerp van gebouwen, de bouwtechniek en het hergebruik van materialen.” Talloze onderzoeksvelden komen hier dus samen, wil de onderzoeker maar zeggen. Hij hoopt dat het onderwerp hoger op de (politieke) agenda komt in Nederland dankzij de benoeming tot speerpunt, en dat het onderwijs en onderzoek wordt gestroomlijnd.  

Klimaatcrisis
We moeten efficiënter omgaan met energie in de bebouwde omgeving als we klimaatverandering een halt willen toeroepen. Woonwijken aansluiten op warmtenetten, betere isolatie, zonnepanelen op daken; het arsenaal aan mogelijkheden om de ecologische voetafdruk van steden te verkleinen is immens. Maar het is een ingewikkelde puzzel om alle maatregelen optimaal te combineren. “Aan die opgave wordt wel gewerkt bij Bouwkunde”, zegt hoogleraar climate design & sustainability Andy van den Dobbelsteen, “maar nog door lang niet genoeg onderzoekers.”

Steden moeten niet alleen minder energie verbruiken, ze moeten ook aangepast worden om leefbaar te blijven. Afgelopen zomers steeg het kwik tot boven de veertig graden in Nederland. “Die temperaturen werden buiten de steden gemeten. In grote steden stijgt de temperatuur makkelijk met nog eens vijf graden extra. Onze steden moeten meer mediterraan worden, met meer aandacht voor zonnewering. En ze moeten groener, zodat ze koeler blijven. In Nederland zijn we vooral gericht op de winter. We maken onze woningen zodanig dat ze goed warmte vasthouden. We moeten ons meer op de hete zomers gaan richten.”