Aardewerken pispotten en een opgezette salamander

Bij de tentoongestelde medische en farmaceutische gebruiksvoorwerpen hoort volgens mede-oprichter Bob Griffioen namelijk een verhaal dat te lang is om op te schrijven. Daarom verzorgt hij samen met zijn zus rondleidingen langs de intrigerende collectie.

In het land met de grootste museumdichtheid zal men in de tentoonstellingsagenda’s tevergeefs zoeken naar het Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’. Zelfs VVV Delft laat het museum bij navraag naar de Delftse musea achterwege. Is het dan zo’n onbeduidend museum?

Bij het betreden van het pand aan de Koornmarkt, een voormalige bierbrouwerij uit 1545, wordt deze verwachting meteen gelogenstraft. In de entree van het private museum wordt de aandacht getrokken door een imposant schilderij waarop Reinier de Graaf (1641-1673) is afgebeeld. Deze Delftse geneeskundige staat in de welbekende fiere houding waarin voorname mannen zich in de zeventiende eeuw bij voorkeur lieten vereeuwigen.

Het schilderij is geen oud meesterwerk, maar in 1989 naar een kleine pentekening van Johannes Verkolje geschilderd door Willem Tielrooy. De pentekening, gemaakt een jaar voor het overlijden van De Graaf, hangt ernaast. De bronzen spuit die de medische onderzoeker uitvond om de bloedvaten van een orgaan met kleurstof te vullen is ook aanwezig. Tezamen vormen ze een mooi eerbetoon aan de geleerde die tijdens zijn leven werd gepasseerd voor een hoogleraarschap in Leiden omdat hij katholiek was.

De nadrukkelijke aanwezigheid van Reinier de Graaf in het museum komt niet uit de lucht vallen. Bob Griffioen, die samen met zijn zus Margreet Griffioen de collectie bijeenbracht, was jarenlang directeur van het Reinier de Graaf Ziekenhuis, dat in 1982 onstond na de fusie van drie klinieken. In die periode legde hij een uitgelezen verzameling medische gebruiksvoorwerpen aan, die in 1991 plaats kreeg in het pand van Maatzorg aan de Koornmarkt.
Microscoop

De verzamelwoede van Griffioen gaat al terug naar 1945 toen hij medicijnen ging studeren. ,,Ik had voor mijn studie een microscoop nodig”, vertelt hij. ,,Vlak na de oorlog kon je die niet kopen. Daarom heb ik van een dokter uit het voormalige Nederlands-Indië een tweedehands exemplaar gekocht van veertig jaar oud. Deze heb ik later ook nog gebruikt toen ik eenmaal huisarts was.”

In vitrines aan de voorkant van het museum staat deze microscoop tussen tientallen andere tentoongesteld. Een prachtige collectie waaraan de ontwikkeling van dit optischeprecisie-instrument goed valt af te zien. Er staat ook een kopie van een microscoop van Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723). ,,Men zegt dat hij de eerste microscoop heeft uitgevonden”, zegt Griffioen. ,,Dat is niet waar. Hij heeft naam gemaakt met het slijpen van lenzen. Als lakenhandelaar gebruikte hij de lenzen in eerste instantie voor het bepalen van de kwaliteit van het laken.”

Eén van de meest unieke microscopen die in de vitrines staat opgesteld is volgens hem ,,niet om aan te zien”. Deze simpel vormgegeven microscoop bestaat uit een houten ombouw waarin een metalen buis is gevat met daarin twee lenzen van een veldkijker. Hij is gemaakt door een krijgsgevangen technicus tijdens de aanleg van de Birma-spoorweg en werd gebruikt door een arts bij het geneeskundig onderzoek van de gevangenen. De inmiddels 85-jarige arts heeft hem hoogstpersoonlijk aan Griffioen geschonken.

In dezelfde ruimte staan ook vitrines met archeologische vondsten uit ’t Gasthuis dat zeven eeuwen aan de Koornmarkt gevestigd was en later opging in het Reinier de Graaf Ziekenhuis. Gesticht in 1252 is dit het oudste ziekenhuis van Nederland, dat vooral geneeskundige hulp bood aan reizigers. We zien een bonte verzameling schalen, eetkommen en pispotten van aardewerk.
Apotheek

Aan de achterzijde van de verdieping is een complete apotheek nagebouwd. Er bevindt zich een oorspronkelijke opstand met vele potten en flesjes. En er staat ook een zogeheten recepteertafel waarop geneesmiddelen werden klaargemaakt. De spullen zijn afkomstig uit de laatste twee eeuwen. De aandacht wordt ook getrokken door een opgezette salamander en een zaagtand van de zaagtandvis, beide symbool van de apotheker.

De collectie in deze ruimte is vooral aangelegd door Margreet Griffioen. Als voormalige apothekersassistente heeft zij gedurende een halve eeuw farmaceutische gebruiksvoorwerpen verzameld. Ze is ermee begonnen toen ze tijdens haar opleiding in de oorlog een zilveren pil moest draaien. Voor rijke mensen werden pillen vroeger verguld of verzilverd. De pil die zij toen maakte, heeft ze bewaard en deze lag uiteindelijk aan de basis van de verzameling. Het hele produktieproces van het verzilveren en vergulden van pillen wordt getoond, inclusief de pillen zelf. Ze zien er niet echt smakelijk uit, maar ze zijn volgens Griffioen volstrekt ongevaarlijk.

Op de zolderverdieping staat ook nog een deel van de collectie. Er staat onder meer een metalen bed, een primitieve couveuse die eruit ziet als een aquarium en verbandtrommels in alle soorten en maten. In deze ruimte komen regelmatig verpleegkundigen bijeen die hier les krijgen. Bob en Margreet Griffioen beperken zich namelijk niet alleen tot het verzamelen. Ook maken ze tentoonstellingen buiten het museum, vaak in ziekenhuizen als er iets gevierd wordt.

De bezoeker kijkt zijn ogen uit in het museum. Vooral de medische instrumenten die vroeger werden gebruikt spreken tot de verbeelding. Dat geldt in het bijzonder voor de ‘vlijmen’, messen waarmee aders werden geopend als mensen bijvoorbeeld al te bleek zagen, dat bekend is geworden als ‘aderlaten’. Hiervan stamt overigens het woord ‘vlijmscherp’. Een nietminder bizarre praktijk werd in het verleden toegepast op krankzinnigen. Met een soort appelboor boorde men een gaatje in de schedel om de duivel te laten ontsnappen.
(M.v.d.L.)

Het Medisch Farmaceutisch Museum bevindt zich op Koornmarkt 64 en kan zowel overdag als ’s avonds worden bezocht op afspraak. Inlichtingen: 015-2134888.

Tijdens het museumweekend, aanstaande zaterdag en zondag, is het helaas gesloten. Wie een kijkje wil nemen in het Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’ aan de Koornmarkt moet sowieso eerst een afspraak maken. Bij de tentoongestelde medische en farmaceutische gebruiksvoorwerpen hoort volgens mede-oprichter Bob Griffioen namelijk een verhaal dat te lang is om op te schrijven. Daarom verzorgt hij samen met zijn zus rondleidingen langs de intrigerende collectie.

In het land met de grootste museumdichtheid zal men in de tentoonstellingsagenda’s tevergeefs zoeken naar het Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’. Zelfs VVV Delft laat het museum bij navraag naar de Delftse musea achterwege. Is het dan zo’n onbeduidend museum?

Bij het betreden van het pand aan de Koornmarkt, een voormalige bierbrouwerij uit 1545, wordt deze verwachting meteen gelogenstraft. In de entree van het private museum wordt de aandacht getrokken door een imposant schilderij waarop Reinier de Graaf (1641-1673) is afgebeeld. Deze Delftse geneeskundige staat in de welbekende fiere houding waarin voorname mannen zich in de zeventiende eeuw bij voorkeur lieten vereeuwigen.

Het schilderij is geen oud meesterwerk, maar in 1989 naar een kleine pentekening van Johannes Verkolje geschilderd door Willem Tielrooy. De pentekening, gemaakt een jaar voor het overlijden van De Graaf, hangt ernaast. De bronzen spuit die de medische onderzoeker uitvond om de bloedvaten van een orgaan met kleurstof te vullen is ook aanwezig. Tezamen vormen ze een mooi eerbetoon aan de geleerde die tijdens zijn leven werd gepasseerd voor een hoogleraarschap in Leiden omdat hij katholiek was.

De nadrukkelijke aanwezigheid van Reinier de Graaf in het museum komt niet uit de lucht vallen. Bob Griffioen, die samen met zijn zus Margreet Griffioen de collectie bijeenbracht, was jarenlang directeur van het Reinier de Graaf Ziekenhuis, dat in 1982 onstond na de fusie van drie klinieken. In die periode legde hij een uitgelezen verzameling medische gebruiksvoorwerpen aan, die in 1991 plaats kreeg in het pand van Maatzorg aan de Koornmarkt.
Microscoop

De verzamelwoede van Griffioen gaat al terug naar 1945 toen hij medicijnen ging studeren. ,,Ik had voor mijn studie een microscoop nodig”, vertelt hij. ,,Vlak na de oorlog kon je die niet kopen. Daarom heb ik van een dokter uit het voormalige Nederlands-Indië een tweedehands exemplaar gekocht van veertig jaar oud. Deze heb ik later ook nog gebruikt toen ik eenmaal huisarts was.”

In vitrines aan de voorkant van het museum staat deze microscoop tussen tientallen andere tentoongesteld. Een prachtige collectie waaraan de ontwikkeling van dit optischeprecisie-instrument goed valt af te zien. Er staat ook een kopie van een microscoop van Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723). ,,Men zegt dat hij de eerste microscoop heeft uitgevonden”, zegt Griffioen. ,,Dat is niet waar. Hij heeft naam gemaakt met het slijpen van lenzen. Als lakenhandelaar gebruikte hij de lenzen in eerste instantie voor het bepalen van de kwaliteit van het laken.”

Eén van de meest unieke microscopen die in de vitrines staat opgesteld is volgens hem ,,niet om aan te zien”. Deze simpel vormgegeven microscoop bestaat uit een houten ombouw waarin een metalen buis is gevat met daarin twee lenzen van een veldkijker. Hij is gemaakt door een krijgsgevangen technicus tijdens de aanleg van de Birma-spoorweg en werd gebruikt door een arts bij het geneeskundig onderzoek van de gevangenen. De inmiddels 85-jarige arts heeft hem hoogstpersoonlijk aan Griffioen geschonken.

In dezelfde ruimte staan ook vitrines met archeologische vondsten uit ’t Gasthuis dat zeven eeuwen aan de Koornmarkt gevestigd was en later opging in het Reinier de Graaf Ziekenhuis. Gesticht in 1252 is dit het oudste ziekenhuis van Nederland, dat vooral geneeskundige hulp bood aan reizigers. We zien een bonte verzameling schalen, eetkommen en pispotten van aardewerk.
Apotheek

Aan de achterzijde van de verdieping is een complete apotheek nagebouwd. Er bevindt zich een oorspronkelijke opstand met vele potten en flesjes. En er staat ook een zogeheten recepteertafel waarop geneesmiddelen werden klaargemaakt. De spullen zijn afkomstig uit de laatste twee eeuwen. De aandacht wordt ook getrokken door een opgezette salamander en een zaagtand van de zaagtandvis, beide symbool van de apotheker.

De collectie in deze ruimte is vooral aangelegd door Margreet Griffioen. Als voormalige apothekersassistente heeft zij gedurende een halve eeuw farmaceutische gebruiksvoorwerpen verzameld. Ze is ermee begonnen toen ze tijdens haar opleiding in de oorlog een zilveren pil moest draaien. Voor rijke mensen werden pillen vroeger verguld of verzilverd. De pil die zij toen maakte, heeft ze bewaard en deze lag uiteindelijk aan de basis van de verzameling. Het hele produktieproces van het verzilveren en vergulden van pillen wordt getoond, inclusief de pillen zelf. Ze zien er niet echt smakelijk uit, maar ze zijn volgens Griffioen volstrekt ongevaarlijk.

Op de zolderverdieping staat ook nog een deel van de collectie. Er staat onder meer een metalen bed, een primitieve couveuse die eruit ziet als een aquarium en verbandtrommels in alle soorten en maten. In deze ruimte komen regelmatig verpleegkundigen bijeen die hier les krijgen. Bob en Margreet Griffioen beperken zich namelijk niet alleen tot het verzamelen. Ook maken ze tentoonstellingen buiten het museum, vaak in ziekenhuizen als er iets gevierd wordt.

De bezoeker kijkt zijn ogen uit in het museum. Vooral de medische instrumenten die vroeger werden gebruikt spreken tot de verbeelding. Dat geldt in het bijzonder voor de ‘vlijmen’, messen waarmee aders werden geopend als mensen bijvoorbeeld al te bleek zagen, dat bekend is geworden als ‘aderlaten’. Hiervan stamt overigens het woord ‘vlijmscherp’. Een nietminder bizarre praktijk werd in het verleden toegepast op krankzinnigen. Met een soort appelboor boorde men een gaatje in de schedel om de duivel te laten ontsnappen.
(M.v.d.L.)

Het Medisch Farmaceutisch Museum bevindt zich op Koornmarkt 64 en kan zowel overdag als ’s avonds worden bezocht op afspraak. Inlichtingen: 015-2134888.