De opsteker van de verder weinig ambitieuze klimaattop COP27 was het plan voor een klimaatfonds voor arme landen. Is dit gerechtigheid, vraagt Delta aan klimaatethicus Taebi.
Overstromingen waren er altijd al. Hoe bewijs je het verband met klimaatverandering, vraagt Behnam Taebi? (Foto: Pxhere)
Bij de afronding van de 27ste VN-klimaattop in Sharm-el-Sheikh, COP27, werd de oprichting van een klimaatfonds als doorbraak gepresenteerd in een van de moeilijkste dossiers. Het lag voor de hand dat rijke landen arme landen de helpende hand zouden bieden. De eerste hebben immers de meeste CO2 in de lucht gebracht, terwijl de laatste de zwaarste gevolgen van klimaatverandering ondervinden. Toch heeft het mondiale noorden dat idee tot nu toe afgehouden uit angst voor aansprakelijkheid. Recente overstromingen in Pakistan en Nigeria en de aanhoudende droogte in de Hoorn van Afrika hebben die positie onhoudbaar gemaakt, zien analisten. En dus steunde Amerika uiteindelijk het Europese voorstel voor een ‘loss and damage fund’ waarmee de doorbraak een feit was.
VN-chef António Guterres reageerde in NRC verheugd maar afwachtend: “Een schadefonds is essentieel. Maar het is geen antwoord als de klimaatcrisis kleine eilandstaatjes van de kaart veegt of een compleet Afrikaans land verandert in een woestijn.” Klimaatminister Rob Jetten sprak de verwachting uit dat het akkoord over klimaatschade ‘het vertrouwen tussen het mondiale noorden en zuiden’ kan herstellen.
Hoe kijkt TU Delfts eigen energie- en klimaatethicus prof.dr. Behnam Taebi (faculteit TBM) naar deze doorbraak tussen noord en zuid? “Over het resultaat van de top heb ik gemengde gevoelens.”
Ben je blij met het klimaatfonds?
“Het klimaatfonds is een verdienste van Egypte. Zij hebben daar vanaf het begin op aangestuurd. Ik was benieuwd of ze het voor elkaar zouden krijgen. Veel ontwikkelingslanden vragen al decennialang om zo’n herstelfonds. Daarom heeft Egypte ingezet op een Afrikaanse klimaattop en de krachten gebundeld om een klimaatfonds voor elkaar te krijgen. Ik ben blij dat dat gelukt is, want er is veel schade aangericht de laatste twee eeuwen. Die schade is veroorzaakt door één deel van de wereld en de gevolgen manifesteren zich voornamelijk elders. Dat is de tamelijk simpele logica achter klimaatrechtvaardigheid die de laatste jaren gelukkig steeds meer bijval heeft gekregen.”
‘De uitwerking zal bepalend zijn’
Waar komen dan je gemengde gevoelens vandaan?
“Er is helemaal niets afgesproken over de details. En ik ben bang dat hier de duivel in de details schuilt. De uitwerking zal heel erg bepalend zijn. Als je bijvoorbeeld de causaliteit moet kunnen aantonen van een overstroming om schade te kunnen claimen, dan zijn we terug bij af. Een grotere tegenvaller is dat er op COP27 helemaal niets is afgesproken over het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Sterker: er zijn pogingen geweest om de afspraken van Glasgow van vorig jaar terug te draaien en het streven naar maximaal anderhalve graad gemiddelde opwarming los te laten.”
Ik las dat China daar een voorstander van is?
“Er waren er meer. China en India vinden 1,5 graden onhaalbaar en willen het daarom schrappen, maar er is ook enorm gelobbyd vanuit de fossiele brandstofindustrie. Enkele dagen na het begin van de conferentie schreven kranten dat er nog nooit zoveel fossiele brandstof-lobbyisten op een klimaattop waren geweest als nu. Dus ik dacht: wie maakt hier de dienst uit? Ik denk dat er op de achtergrond veel geopolitiek speelt. Egypte is zelf een olie- en gasexporteur waar Europa interesse in heeft nu Rusland als leverancier is weggevallen. En Europa speelde een belangrijke rol in de totstandkoming van het klimaatfonds.”
Zeg je dat Europa het klimaatfonds steunt om aanspraak te maken op olie en gas uit Egypte?
“Zo sterk zal dat verband niet zijn, maar er zijn duidelijk Europese belangen gemoeid met fossiele brandstoffen uit het Afrikaanse continent.”
Het viel me op dat in het persbericht van de Verenigde Naties over het ‘loss and damage’ fonds geen bedrag genoemd wordt. Zie ik wat over het hoofd?
“Dat is onderdeel van de uitwerking die de komende jaren moet plaatsvinden. Ook daar zal heel wat politiek bij komen kijken, omdat hier gaat die vraag spelen welke schade het gevolg is van klimaatverandering. Het niet noemen van een bedrag heeft daarnaast te maken met de discussie welke landen eraan moeten meebetalen. Europa en de Verenigde Staten vinden dat China ook moet bijdragen.”
Dat land staat nog te boek als ontwikkelingsland.
“Precies, maar de VS en Europa willen China als huidige en toekomstige vervuiler medeverantwoordelijk maken voor het klimaatfonds. China heeft vooralsnog geen aansprakelijkheid geaccepteerd, ook niet voor symbolische bedragen.”
Lees verder onder de foto
Klimaatschade is lang genegeerd door de industriële landen. (Foto: Pxhere)
U zegt: dit akkoord is een voet tussen de deur, maar alles hangt af van de uitwerking. Hoe en waar gaat die plaatsvinden?
“Die worden uitgewerkt richting de volgende top, de COP28 in de Verenigde Arabische Emiraten. Maar het is dweilen met de kraan open, omdat er niets nieuws is afgesproken over het voorkomen van ergere schade. Ik begrijp de roep van Egypte en de ontwikkelingslanden wel, want de nood is hoog en decennialang genegeerd door de VS en Europa. Dus hebben ze al hun inspanningen erop gericht om een klimaatfonds voor elkaar te krijgen. Tegelijkertijd moet we vaststellen dat waar het eigenlijk over had moeten gaan, namelijk het voorkomen dat klimaatschade erger wordt, heel erg op de achtergrond is geraakt. Dat is een gemiste kans, want dit zijn kostbare jaren.”
U bedoelt het aanscherpen van nationale reducties?
“Onder andere. In Glasgow waren goede afspraken gemaakt over het reduceren van methaanemissies en over herbossing, ter vermindering van broeikasgassen in de lucht. De uitwerking van die afspraken is helemaal niet aan de orde geweest in Sharm-al-Sheik.”
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
j.w.wassink@tudelft.nl
Comments are closed.