Nieuw platform wil ‘validisme’ bestrijden

Vrijdag 3 december, op de Internationale Dag van Personen met een Handicap, gaat een nieuw platform online voor gehandicapte wetenschappers, medewerkers en studenten: Accessible Academia. De missie: validisme aan de kaak stellen.

Validisme is zoiets als racisme of seksisme, maar dan tegenover gehandicapte mensen. En daar zijn in de wetenschap genoeg voorbeelden van, zegt Eline Pollaert, één van de initiatiefnemers van Accessible Academia. “Je moet je staande houden in een wereld die letterlijk niet voor jou gebouwd is.”

Pollaert geeft allerlei voorbeelden van validisme. Zo heb je collegezalen die zogenaamd ‘toegankelijk’ zijn voor mensen in een rolstoel, maar dat geldt dan alleen voor studenten in de zaal. Een docent in een rolstoel komt het podium niet op.

Prinses op de erwt
Zelf heeft ze door een aandoening onder meer chronische pijn en vermoeidheid. Je ziet het niet meteen aan haar en dat maakt het soms lastig om anderen te vertellen dat ze bepaalde voorzieningen nodig heeft. “Mijn bedrijfsarts wilde bijvoorbeeld dat ik een betere bureaustoel kreeg, maar mijn leidinggevende vond me een prinses op de erwt.”

‘Als je voor de derde keer ergens om moet vragen, voel je je een zeur’

Ze moet ook regelmatig liggen, tussen haar werkzaamheden door. Maar diezelfde leidinggevende vond het niet nodig om een rustruimte te regelen. Ze kon toch de vloer van haar kantoor gaan liggen? “In dat kantoor stond ook de printer”, vertelt ze. “Mijn collega’s moesten letterlijk over mij heen stappen om hun printjes te pakken. Je voelt je heel klein als de schoenzolen van je collega’s vlak langs je gezicht gaan.”

Het was alsof ze in de weg lag en dat gevoel kennen anderen met een handicap ook, zegt ze. “Je gaat je schamen. Als je voor de derde keer ergens om moet vragen, voel je je een zeur. Het is dan alsof je om een gunst vraagt.” Alleen is een goede leer- en werkplek geen gunst, zegt ze, maar een recht. Nederland heeft in 2016 niet voor niets het VN-verdrag handicap ondertekend.

Vaak zijn de omstandigheden een grotere handicap dan de aandoening zelf. “Als er geen lift is en iemand moet in een rolstoel naar boven, dan is het de trap die gehandicapt maakt.” Daarom wil Accessible Academia betere voorzieningen en beter beleid.

Race to the bottom
En dat is niet alleen goed voor gehandicapte studenten en medewerkers, zegt Pollaert. “De wetenschappelijke wereld is ingericht op zestig, zeventig uur werken in de week. Zelfs zonder handicap vallen veel onderzoekers met vermoeidheidsklachten uit. Het is een race to the bottom. Het zou voor iedereen beter zijn als dat verandert. Maar wij zijn de kanaries in de kolenmijn, wij merken het eerder dan anderen als de arbeidsomstandigheden slecht zijn.”

‘Mensen houden hun aandoening verborgen uit angst dat anderen hen erop afrekenen’

Het platform wil meer aandacht voor ervaringsonderzoek en voor disability studies, de wetenschappelijke discipline die handicap als sociaal en maatschappelijk fenomeen bestudeert. In Nederland bestaat al het Expertisecentrum Inclusief Onderwijs (voorheen Handicap + Studie), en dat doet volgens haar goed werk. Maar zo’n platform tegen validisme, voor en door mensen met een handicap, was er nog niet.

Energie
Een van de oorzaken, overweegt Pollaert, is misschien dat veel gehandicapte studenten en medewerkers weinig energie overhouden als ze moeten navigeren in ontoegankelijke leer- en werkomgevingen. Dat merkte ze ook bij de oprichting van Accessible Academia. Het ‘kernteam’ telt momenteel vier mensen. Anderen moesten zich om gezondheidsredenen terugtrekken.

Lang niet altijd is een handicap zichtbaar, zegt Pollaert. Mensen lopen er vaak niet mee te koop als hun energieniveau anders is of als ze medicatie slikken. Ze houden hun aandoening verborgen uit angst dat anderen hen erop afrekenen.

Accessible Academia wil studenten en medewerkers van universiteiten en hogescholen met elkaar in contact brengen en hun belangen behartigen. Er komen netwerkbijeenkomsten en er wordt een leesclub gelanceerd. De eerste lezing plus workshop over validisme in de wetenschap staat al gepland voor in januari.

• Eline Pollaert (30) is zelfstandig onderzoeker. Ze werkte bij diversity offices aan de universiteiten van Utrecht en Leiden. In 2022 start haar promotieonderzoek naar de geschiedenis van Het Dorp, een woongemeenschap voor gehandicapte mensen waar presentatrice Mies Bouwman in 1962 in een televisiemarathon geld voor inzamelde.

HOP, Bas Belleman